władysław grabski ksiazka, Polityka polska, Narodowa Demokracja
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
W OJCIECH M ORAWSKI W üADYSüAW G RABSKI polityk, mý stanu, reformator Warszawa, 2004 Zdj«cia na stronach 4, 5, 6, 13, 14, 35 Ð archiwum prywatne rodziny Grabskich Projekt graficzny, sk¸ad, druk: Drukarnia NBP Wyda¸: Narodowy Bank Polski Departament Komunikacji Spo¸ecznej Warszawa, ul. åwi«tokrzyska 11/21 tel. 0-22 653 27 84, fax 0-22 653 13 21 www.nbp.pl © Copyright Narodowy Bank Polski 2004 Odradzajce si« po pierwszej wojnie æwiatowej paÄstwo polskie boryka¸o si« od pierwszych swych dni z wieloma trudnoæciami w polityce wewn«trznej i zagranicznej. Do najwaýniejszych problemw naleýa¸a ci«ýka sytuacja gospodarcza kraju. Rozbita w okresie rozbiorw infrastruktura gospodarcza ziem polskich, zniszczenia wojenne, koniecznoæ wystawienia ogromnej armii w zwizku z walkami na granicach Rzeczypospolitej, brak w¸asnego kapita¸u, ktry by¸by zdolny wy¸oýy fundusze na niezb«dne inwestycje, rozregulowany system podatkowy - wszystkie te problemy sp«dza¸y sen z powiek kierownikom polskiej gospodarki, starajcym si« doprowadzi do stabilnoæci budýetowej kraju. Ich wysi¸ki nie dawa¸y jednak rezultatu. Wartoæ marki polskiej systematycznie mala¸a. Wiosn 1923 roku zjawisko to przybra¸o kolosalne rozmiary. Finanse paÄstwa stan«¸y w obliczu katastrofy, a kolejni ministrowie skarbu daremnie usi¸owali jej zapobiec. Na tle ich nieudolnoæci tym wi«kszym blaskiem zajaænia¸a juý wkrtce gwiazda W¸adys¸awa Grabskiego, ktry przedstawi¸ i wcieli¸ w ýycie program reform wyprowadzajcych Polsk« z otch¸ani hiper inflacji. R ODZINA Grabscy herbu Pomian z Grabi na Kujawach, o przydomku Jarand, znani byli juý w pnym æredniowieczu. Jan z Grabi by¸ na pocztku XV wieku kasztelanem kruszwickim. Pniej Grabscy jeszcze kilkakrotnie pe¸nili ten urzd. D¸ugosz wspomina jego syna, Jaranda z Grabi (zwanego komesem z Brudzewa), ktry dowodzi¸ 25. chorgwi Wojciecha Jastrz«bca pod Grunwaldem. Pniej zosta¸ wojewod inowroc¸awskim i jednym z najwybitniejszych senatorw u schy¸ku panowania W¸adys¸awa Jagie¸¸y. Starsza linia jego potomstwa uýywa¸a pniej nazwiska Brudzewscy, m¸odsza - Grabscy. Wojciech z Brudzewa, wybitny matematyk, by¸ nauczycielem Miko¸aja Kopernika. Jan Grabski w czasach Batorego ws¸awi¸ si« m«stwem pod Po¸ockiem. Jego brat Piotr teý musia¸ by barwn postaci, skoro zosta¸a po nim taka wzmianka w szesnastowiecznym herbarzu Bartosza Paprockiego: ã ... gotujc si« do stanu duchownego, za przypadkiem nieszcz«æcia ch¸opa zabi¸, szed¸ by¸ do Rzymu po rozgrzeszenie; w drodze drugiego zabi¸, wrciwszy si« musia¸ si« oýeni; zostawi¸ potomstwo Ó 1 . Grabscy byli wybitn rodzin; od XV do XVIII wieku pi«ciu jej przedstawicieli osign«¸o godnoæ senatorsk. Do tego trzeba doda szeæciu senatorw Brudzewskich. Wraz z upadkiem Rzeczypospolitej przysz¸y i dla Grabskich ci«ýkie czasy. 1 B. Paprocki: Herby rycerstwa polskiego . Krakw, 1858, s. 537. 3 Pradziadek W¸adys¸awa, Franciszek Grabski prawdopodobnie bra¸ udzia¸ w konfederacji barskiej i w zwizku ze sw dzia¸alnoæci niepodleg¸oæciow straci¸ ca¸y majtek. Jego syn, Andrzej Rafa¸ (1787-1878), dziadek W¸adys¸awa, utrzymywa¸ si« jako administrator cudzych majtkw. Chcc uchroni swoich synw przed d¸ugoletni s¸uýb w wojsku rosyjskim wylegitymowa¸ si« ze szlachectwa przed Heroldi Krlestwa Polskiego 2 . Aby jednak unikn towarzyszcej takiej procedurze przysi«gi na wiernoæ carowi, gotw by¸ wspomc swe starania ¸apwk. Ostatecznie da¸ ¸apwk« i przysi«gi nie z¸oýy¸. Jego syn Feliks (1829-1897), ojciec W¸adys¸awa, ukoÄczy¸ gimnazjum we W¸oc¸awku. Dzierýawic majtki, dorobi¸ si« na hodowli buraka cukro- wego i w 1859 r. naby¸ od Grabowskich majatek Borw nad Bzura ko¸o üowicza, ktry sta¸ si« odtd rodzinn siedzib Grabskich. Feliks by¸ ýonaty ze Stanis¸aw z domu Mittelstaedt, crk pos¸a do Reichstagu, Seweryna. Mia¸ z ni dwch synw: Stanis¸a- wa, znanego dzia¸acza Narodowej Demokracji, ministra oæwiaty, a po wojnie wiceprzewodniczce- go Krajowej Rady Narodowej, oraz W¸adys¸awa i dwie crki: Zofi« Kirkor-Kiedroniow, ýon« Jzefa Kiedronia, ministra prze- mys¸u i handlu w rzdzie W¸a- dys¸awa oraz Halin« BrzeziÄsk, ýon« profesora Jzefa BrzeziÄ- skiego z Krakowa. Majtek Borw (po przebudowie w 1926 r.) D ZIECIÁSTWO , EDUKACJA I POCZTKI DZIAüALNOåCI PUBLICZNEJ Przysz¸y premier urodzi¸ si« 7 lipca 1874 roku w Borowie. W latach 1883-1892 ucz«szcza¸ do V Gimnazjum Filologicznego w Warszawie. Dzia¸a¸ wwczas w tajnych k¸kach samokszta¸ceniowych. W tym czasie pozostawa¸ pod wp¸ywem pogldw socjalistycznych. W 1892 roku wyjecha¸ na studia do Paryýa. Ucz«szcza¸ do cole des Sciences Politiques (1892-1894), studiowa¸ teý histori« i ekonomi« na Sorbonie (1892-1895). W latach 1896-1897 kontynuowa¸ studia w Halle, gdzie poæwi«ca¸ si« agronomii. W okresie studiw zagranicznych pogldy Grabskiego ewoluowa¸y w kierunku liberalnym i solidarystycznym. 2 E. S«czyn: Szlachta Wylegitymowana w Krlestwie Polskim w latach 1836-1861 . Wyd DIG 2000, s. 204. 4 [ Pobierz całość w formacie PDF ] |