W.4 Lokalizacja przemysłu, Studia - materiały, semestr 7, Projektowanie
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
W.4. Lokalizacja przemysłu 4.1. Tradycyjne zasady lokalizacji przedsiębiorstw Lokalizacja przemysłu ma dość stabilny charakter. Wynika to z: • niemobilności infrastruktury technicznej; • znacznej koncentracji środków produkcji w zakładach. Najważniejsze ogólne czynniki lokalizacji zakładów przemysłowych: • Baza surowcowa (np. dla górnictwa, kopalnictwa); • Rynek zbytu (np. dla budownictwa, elektro-ciepłowni, wybranych zakładów przemysłu spożywczego); • Czynnik transportu (np. dla niektórych rodzajów przemysłu: mineralnego, spożywczego, hutnictwa [zwłaszcza metali nieżelaznych]); • Zasoby wodne (np. dla przemysłu cukrowniczego, owocowo-warzywnego, przemysłu energetycznego, chemicznego, hutnictwa żelaza, przemysłu celulozowo- papierniczego); • Zasoby pracy [w sensie ilościowym np. przemysł odzieżowy i włókienniczy], [w sensie jakościowym - przemysł elektrotechniczny, elektroniczny, energetyczny, maszynowy, precyzyjny]; • Baza energetyczna (np. dla hutnictwa metali nieżelaznych oraz części przemysłu chemicznego [np. produkcja kauczuku, polietylenu, chloru]); • Korzyści aglomeracji; • Zagospodarowanie infrastrukturalne. Tab. Wybrane rodzaje działalności przemysłowej a ich charakter określony zależnością od czynnika lokalizacji Charakter przemysłu (zależność od czynnika lokalizacji) Gałęzie przemysłu (wg KGN) Przykłady zakładów przykładowe dziedziny produkcji Górnictwo i kopalnictwo* Kopalnie węgla kamiennego i brunatnego Energetyczny Elektrownie węglowe Surowco- chłonny (zdeterminowany lub związany bazą surowcową) Hutnictwo żelaza i metali nieżelaz. Huty żelaza, miedzi, cynku i ołowiu Spożywczy Cukrownie, zakłady owocowo-warzywne, zakłady rybne Produkcja drewna Tartaki Materiałów budowlanych Cementownie, cegielnie Chemiczny Zakłady koksochemiczne, zakłady produkcji sody Spożywczy Zakłady mięsne, piekarnie, mleczarnie Uzależniony od rynków zbytu Materiałów budowlanych Produkcja półfabrykatów Chemiczny Produkcja kwasu siarkowego Elektrownie i elektrociepłownie, produkcja pary Energetyczny Hutnictwo met nieżelaznych Huty aluminium, miedzi Hutnictwo żelaza Huty żelaza Chemiczny Zakłady prod. kauczuku, chloru, polietylenu Energetyczny Elektrociepłownie Papierniczy Produkcja celulozy i papieru Energochłonny Wodochłonny Pracochłonny (niewymagające wysokich kwalifikacji pracowników) Wymagające wykwalifikowanych zasobów pracy Wymagające zaplecza badawczo-rozwojowego Chemiczny Produkcja sody kaustycznej, włókien Spożywczy Produkcja napojów Włókienniczy Produkcja bawełny Odzieżowy Produkcja odzieży Skórzano-obuwniczy Produkcja obuwia Elektroniczny Produkcja artykułów RTV, elektronicznych urządzeń pomiarowych, komputerów Precyzyjny Prod aparatury pomiarowej, urządzeń optycznych Środków transportu Produkcja samochodów, taboru kolejowego Chemiczny Zakłady farmaceutyczne Maszynowy Produkcja obrabiarek, silników, maszyn budowlanych, artykułów AGD Elektroniczny Produkcja mikroprocesorów Chemii Produkcja opon, leków Zbrojeniowy Produkcja uzbrojenia Źródło: W. Budner 2008 Lokalne systemy produkcyjne - KLASTERY Inne określenia: grona, wiązki przemysłowe, lokalne systemy produkcyjne (fr.) KLASTERY ( Clusters & Networks ) – geograficzna koncentracja wzajemnie powiązanych ze sobą p-stw (głównie MŚP) i instytucji danego obszaru zajmujących się określoną dziedziną, które jednocześnie współpracują, wspierają się i konkurują ze sobą. Cechy charakterystyczne w większości definicji: koncentracja przestrzenna; powiązania; wspólna trajektoria rozwoju; konkurencja i kooperacja. Sieci powiązań pomiędzy podmiotami w klasterach przyczyniają się do przyspieszenia rozwoju danego terytorium. Są potencjalnym źródłem efektów mnożnikowych i z tego względu powinny zastępować tradycyjne formy wspierania rozwoju regionalnego. Różne kategorie sieci: sieci sektorowe (MŚP działają w tym samym sektorze), sieci horyzontalne (różne formy współpracy podmiotów) sieci wertykalne (współpraca np. dostawców, firm zaopatrzeniowych dla globalnego odbiorcy). Najważniejsze osie rozwojowe klasterów dzielą je na dwie zasadnicze grupy: Klastry technologiczne – powiązane łańcuchem wartości dodanej, silnie zorientowane na wysokie technologie, utrzymujące ścisłe powiązania z ośrodkami naukowo- badawczymi, często wręcz z nich wyrastające; takim klasterem jest np. Dolina Krzemowa; Klastry tradycyjne (historyczne) – oparte na know-how i wiedzy wypracowanej przez wiele lat a nawet pokoleń; ich powiązania technologiczne, a także kontakty z sektorem badawczym są ograniczone; przykładem są winnice regionu Bordeaux we Francji, lub szwajcarski przemysł zegarmistrzowski. Czynniki świadczące o istnieniu klastra (PL): • Wspólna baza naukowa (wzmacniana nieformalnymi kontaktami pomiędzy przedsiębiorcami a pracownikami naukowymi), • Sposób powstawania nowych firm (tzw. firmy odpryskowe), • Powiązania z kooperantami (długookresowe kontakty, niekiedy nieformalne) Słabe strony klastra (w PL): • Słabe formalne powiązania m. p-stwami, • Słaba współpraca w zakresie B+R m. p-stwami, • Słaba infrastruktura okołobiznesowa, • Słaba współpraca z władzami lokalnymi. Technopolie Typową cechą współczesnego rozwoju aglomeracji przemysłowych w krajach rozwiniętych są zaawansowane zmiany w strukturze ich produkcji oraz przemysłowym zagospodarowaniu ich przestrzeni geograficznej. Miasta te rozwijają się m.in. dzięki temu, że stały się źródłami informacji. Technopolie [bieguny technologii] to najogólniej ujmując nowe obszary o charakterze naukowo-technologiczno-produkcyjnym. Technopolia (fr . le technopôle ) pochodzi od słów: • techno (od gr. techne ) – w założeniach rzemiosło, techniczny, tu: przemysłowy, • pole : , o technopolii : „chodzi o zebranie w jednym miejscu zaawansowanych technologii - centrów badawczych, przedsiębiorstw, a także instytucji finansowych, co stworzy: warunki ułatwiające kontakty w tym środowisku, powstanie nowych idei, innowacji technicznych i produktów będących efektem synergii oraz tworzenie nowych przedsiębiorstw”. 3 kategorie obszarów (regionów) , w których mogą pojawić się bieguny technologii: 1 (od gr. polos ) – biegun, rdzeń, wokół którego się wszystko obraca, 2 (od gr. polis ) – miasto, 3 (od gr. polein ) – sprzedawać. Technopolia / technopole Koncentracja w pewnych obszarach technologicznie innowacyjnych działalności związanych z przemysłem, zdolnych do generowania naukowych synergii i ekonomicznej produktywności. P. Laffitte · stare regiony przemysłowe (obszary produkcyjne), · przestrzenie metropolitarne (przekształcające się), · nowe przestrzenie przemysłowe (utworzone ex nihilo ). Typologia technopolii (M. Castells i P. Hall [1994], ze zmianami W. Budner); (kryterium → typ prowadzonej działalności: (badawczo-rozwojowa [B+R], wdrożeniowa [W], produkcyjna [P]). Miasta naukowe – ściśle naukowe kompleksy badawcze, bez terytorialnego związku z produkcją przemysłową np. Akademgorodok (Nowosybirsk), Taedok (Korei Płd) . Parki technologiczne – uprzywilejowane obszary, przyciągające przemysł zaawansowanych technologii. Zakres ich działalności dotyczy zasadniczo produkcji przemysłowej opartej na nowych technologiach, a następnie marketingu nowych produktów np. Sophia-Antipolis (Francja), Hsin-chou (Tajwan) . Kompleksy technologiczno-przemysłowe (parki technolo-giczno-przemysłowe) – obszary o najbardziej złożonym ze względu na rodzaj działalności charakterze. Kompleksy te łączą badania, wdrożenia i produkcję przemysłową. Mogą powstawać zarówno w okręgach przemysłowych, które przechodzą proces transformacji i dezindustrializacji, np. Boston Route 128, jak również od podstaw, z dala od działalności przemysłowej, jak np. Silicon Valley (USA) . Podział technopolii na trzy rodzaje kompleksów wg roli państwa w ich tworzeniu i funkcjonowaniu R. Gordon [1991]: 1. Kompleksy wysokiej techniki kierowane przez państwo - rezultat polityki państwa nastawionej na osiągnięcie określonych celów regionalnych za pośrednictwem technologicznie zorientowanych biegunów wzrostu; wpływ państwa jest tu najbardziej bezpośredni ( np.: Sophia Antipolis, technopolie japońskie ). 2. Kompleksy wysokiej techniki zależne od państwa - wynik masowych inwestycji państwowych i wydatków na badania i rozwój (zwłaszcza w dziedzinie wojskowej), ale nie mające wyraźnych celów regionalnych ( np. Western Crescent na zachód od Londynu, Dolina Krzemowa ). 3. Kompleksy wysokiej techniki wspierane przez państwo - powstałe głównie w rezultacie aktywności wielkich koncernów wielonarodowych, ale przy znacznym wsparciu ze strony rządów centralnych i regionalnych ( np.: Silicon Glen w Szkocji, Research Triangle w USA ). Przykłady technopolii: • Silicon Valley (Dolina Krzemowa) Santa Clara County USA; • Boston Route 128 (Droga Bostońska 128) Massachusetts USA; • Orange Conty (Los Angeles, Kalifornia); • Sophia Anthipolis (Lazurowe Wybrzeże, Francja); • Espoo (Helsinki, FINLANDIA); • Silicon Island Kiusiu (Japonia).... [ Pobierz całość w formacie PDF ] |