W teatrze wyobraźni Mirona Białoszewskiego – o Karuzeli z madonnami, STUDIA, scenariusze lekcji
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
W teatrze wyobraêni Mirona Bia∏oszewskiego – o Karuzeli z madonnami Cz´Êç I: Kultura wysoka, kultura niska – próba rozgraniczenia poj´ç 1. Lekcj´ rozpoczynamy od wys∏uchania piosenki Karuzela, karuzela, na Bielanach, co niedziela . Pytamy uczniów, czy lubili lub lubià sp´dzaç czas w weso∏ym mia- steczku (czy parku rozrywki) i jazd´ na karuzeli. Pokazujemy zdj´cia takich miejsc. Uczniowie odtwarzajà atmosfer´ tam panujàcà. Pokazujemy zdj´cie tradycyjnej karuzeli z konikami. Uczniowie g∏oÊno opisujà jej wyglàd. 2. Kolejnym zadaniem jest „uruchomienie” opisanej przez uczniów karuzeli. Mogà zrobiç to za pomocà rysunku oddajàcego ruch, dêwi´ków, pantomimy. Zastanawiamy si´, który sposób „uruchomienia” karuzeli by∏ najtrudniejszy. 3. Zadajemy pytanie: jak przedstawiç ruch karuzeli s∏owami, nie tylko opisu- jàc czynnoÊci, ale naÊladujàc ten ruch s∏owem? Prowadzimy çwiczenia lek- sykalne (gromadzimy czasowniki ruchu, przys∏ówkowe okreÊlenia ruchu, Êrodki sk∏adniowe oddajàce dynamik´, rytmicznoÊç). 4. Informujemy uczniów, ˝e teraz z lunaparku przeniosà si´ na chwil´ w miejsca, gdzie lubià te˝ chodziç inni – do muzeum, do filharmonii. Ewentualne protesty odrzucamy, proszàc o tolerancj´ i wyrozumia∏oÊç dla upodobaƒ np. nauczycie- la, który wczeÊniej cierpliwie wys∏uchiwa∏ opowieÊci o Cricolandach itp. 5. Teraz prezentujemy obrazy Madonn (np. z albumu Ziemia, piek∏o, raj B. Dàb- -Kalinowskiej). Uczniowie wybierajà te, które podobajà si´ im najbardziej. 6. Pokazujemy kilka obrazów Rafaela, np. Madonn´ Sykstyƒskà , Madonn´ siedzà- cà, Madonn´ ze szczyg∏em i obrazy Leonarda da Vinci, np.: Madonn´ wÊród ska∏ , Madonn´ z kwiatem, Madonn´ z goêdzikiem . 7. Prezentujemy Magnificat Jana Sebastiana Bacha. 8. Rozmawiamy na temat kultury wysokiej i niskiej. Cz´Êç II: Cud poety 9. Wys∏uchujemy piosenki do s∏ów wiersza Bia∏oszewskiego z muzykà Z. Ko- niecznego (p∏yta CD). Uczniowie dzielà si´ pierwszymi wra˝eniami, próbu- jàc ustaliç tematyk´ utworu. 10. Aby dotrzeç do wielu sensów wiersza, proponujemy uczniom prac´ w gru- pach nad poszczególnymi zagadnieniami, które ∏àczà si´ ze sobà. Uczniowie otrzymujà zadania: a) okreÊlenia, kim jest osoba opowiadajàca – Grupa A – „psycholodzy”; 94 b) przedstawienia postaci pojawiajàcych si´ w wierszu – Grupa B – „detek- tywi”; c) okreÊlenia czasu i miejsca zdarzeƒ – Grupa C – „dziennikarze”; d) opisania karuzeli na postoju i w ruchu – Grupy D, F – „malarze”; e) przedstawienia opisanego zdarzenia (ruchu) – Grupa E – „in˝ynierowie”; f) wyszukania elementów muzycznych – Grupa G – „muzycy”; g) przeanalizowania brzmienia wiersza – Grupa H – „j´zykoznawcy”. 11. Rozdajemy pytania pomocnicze dla grup: Grupa A – „psycholodzy”: ● W jakiej sytuacji znajduje si´ osoba mówiàca? ● Jak odnosi si´ do ludzi bawiàcych si´ w lunaparku? ● Co prze˝ywa, patrzàc na je˝d˝àcych na karuzeli? ● W jakiej formie opisuje oglàdanà sytuacj´? ● Do jakiego punktu obserwacyjnego odnosi si´ opis? Grupa B – „detektywi”: ● Kto wykrzykuje poczàtkowe s∏owa? ● Kto wsiada na karuzel´? ● Jak wyglàdajà te postacie? Grupa C – „dziennikarze”: ● Gdzie mogà si´ dziaç opisywane historie? ● Kiedy rozgrywajà si´ przedstawione wydarzenia? Grupa D – „malarze – rzemieÊlnicy”: ● Jak wyglàdajà karuzelowe konie „na postoju”? ● Jak wyglàdajà bryczki karuzeli? ● W jaki sposób zosta∏a przedstawiona kolorystyka? Grupa E – „in˝ynierowie”: ● Jak wyglàda jedna tura przeja˝d˝ki? ● Jakich czasowników u˝y∏ autor dla oddania ruchu? ● W jaki sposób zosta∏o przedstawione zwalnianie karuzeli? Grupa F – „malarze – artyÊci”: ● Jak wyglàdajà karuzelowe konie w ruchu? ● Jacy artyÊci zostali przywo∏ani i w jaki sposób? ● Czemu ma s∏u˝yç takie przywo∏anie? Grupa G – „muzycy”: ● W jaki sposób oddane zosta∏y gwar i szum? ● Jakie êród∏a muzyki pojawiajà si´ w wierszu? ● Jak mo˝na powiàzaç muzyk´ ze strukturà wiersza? ● Co to jest Magnificat i jakie wywo∏uje prze˝ycia podmiotu mówiàcego? Grupa H – „j´zykoznawcy”: ● Odszukaj elementy instrumentacji g∏oskowej: – podkreÊl samog∏oski, – podkreÊl spó∏g∏oski n , m , k , r , b , d , – podkreÊl powtarzajàce si´ podobne zespo∏y g∏osek. ● PodkreÊl wyrazy rymujàce si´ i okreÊl rodzaje rymów. ● Odszukaj powtarzajàce si´ uk∏ady sk∏adniowo-intonacyjne: – odszukaj anafory, – odszukaj epifory. ● Wska˝ funkcje powtórzeƒ. ● Jak wyjaÊniç neologizm peryferafaelickie ? 95 12. Uczniowie prezentujà wyniki prac. Nauczyciel, komentujàc wypowiedzi, uzupe∏nia. Powstaje notatka: widzi tylko elementy znajdujàce si´ na wprost (taki efekt uzyska∏ autor za pomocà segmentacji obrazu: bia∏e konie / bryka / – czarne konie / bryka... ) obserwuje jazd´ na karuzeli, sam nie bierze udzia∏u w zabawie nie jest to ktoÊ z dezaprobatà przyglàdajàcy si´ jarmarcznej rozrywce w pewnym momencie jak wykszta∏cony badacz wyszukanym j´zykiem opisuje to, co zobaczy∏ osoba mówiàca zwyk∏a karuzela jest dla niego okazjà do wzruszenia, prze˝ycia artystycznego oglàdanà sytuacj´ przedstawia w monologu o charakterze narracji, z w∏àczonymi opisami, wypowiedzià jednego z bohaterów byç mo˝e to artysta, który w rzeczach brzydkich, kiczowatych potrafi odnaleêç pi´kno peryferie miasta ma∏a miejscowoÊç, do której przyjecha∏o weso∏e miasteczko osoba obs∏ugujàca karuzel´ • zach´ca do wejÊcia na karuzel´ • wykrzykuje: Wsiadajcie madonny! ludzie bawià si´ w Êwiàteczne popo∏udnie lub w niedziel´ karuzela plac z lunaparkiem osoba mówiàca • wsiadajà do karuzelowych bryczek • porównane sà do pi´knych majestatycznych Madonn wielkich mistrzów malarstwa w∏oskiego • istniejà niejako podwójnie: realnie i w okràg∏ych ogniach niczym w aureoli Êwi´toÊci, natchnienia, uduchowienia • kiedy schodzà z podniebnej wycieczki, nie sà ju˝ tymi samymi kobietami, wymieni∏y konne pi´tro – na chwil´ wkroczy∏y wi´c do kultury wysokiej, bo tak je w∏aÊnie zobaczy∏ opisujàcy dziewczyny z przedmieÊç lub matki z dzieçmi 96 karuzela zatrzymana w pó∏ ruchu, czekajàca, zawieszona w powietrzu kobiety wsiadajà stopniowe rozp´dzanie si´ karuzeli coraz szybciej wirowanie i zwalnianie coraz wolniej (rozbijanie wyrazów na czàstki w rytm spowolnionych obrotów) szeÊciokonne bryki pomalowane na trzy ró˝ne kolory: na bia∏o ( od sufitu ), na czarno ( od d´bu ), na rudo ( od marchwi ); wzorzysto ozdobione koƒskie grzywy – w anglezach Karuzela siod∏a – z lambrekinami na postoju w ruchu wzory bryk gorejà kolory nienazwane wprost; odes∏anie do ludowego konkretu, do twórczoÊci prymitywistów kobiety siedzàce w bryczkach jak Madonny Rafaela i Leonarda jaskrawoÊç typowa dla kiczu rzeczywistoÊç codzienna rzeczywistoÊç uwznioÊlona peryferie (niskie, podmiejskie) kultura niska peryferafaelickie rafaelickie (wysokie, uduchowione) kultura wysoka Muzyka: instrumentacja g∏oskowa paralelizmy, anafory, epifory rytmizujà wypowiedê na wzór ruchu karuzeli p∏yta gramofonowa (liczne powtórzenia, urywanie s∏ów, jednowyrazowe wersy naÊladujà dêwi´k zacinajàcej si´ p∏yty) Magnificat (radosna pieʃ dzi´kczynna) euforia na widok zmieniajàcej si´ w wyobraêni rzeczywistoÊci Dodajemy, ˝e Bia∏oszewski lubi∏ opisywaç rzeczy zwyczajne, kultur´ przed- mieÊç, jarmarków, straganów. Potrafi∏ dostrzec w tym pi´kno. Patrzàc na mat- ki z dzieçmi w ramionach na wirujàcej karuzeli – us∏ysza∏ Magnificat , ujrza∏ Madonny z wielkich p∏ócien mistrzów, w okràg∏ych ogniach niczym w aureoli Êwi´toÊci, natchnienia, uduchowienia. Kobiety, które znalaz∏y si´ na pod- niebnej wycieczce na chwil´ wkroczy∏y do kultury wysokiej, bo tak w∏aÊnie zobaczy∏ je opisujàcy, w Leonardach min, w obrotach Rafaela . Kiczowata karuze- la na chwil´ zatraci∏a swojà zwyczajnoÊç, zamieni∏a si´ w dzie∏o sztuki. 13. Zadanie: W lunaparku czy w muzeum....? Ty wybierasz. Przedstaw swoje zdanie na temat tzw. kultury wysokiej i niskiej. Po wys∏uchaniu piosenki Justyny Steczkowskiej Karuzela z madonnami ido- k∏adnym przeanalizowaniu wiersza Mirona Bia∏oszewskiego przedstaw projekt scenariusza teledysku do tej piosenki. 97 [ Pobierz całość w formacie PDF ] |