Wątpliwości w wierze - Alister McGrath, (Anty) Ateizm
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
WĄTPLIWOŚCI W WIERZE Autor Alister McGrath Wydawnictwo WAM SPIS TREŚCI SŁOWO WSTĘPNE 5 PRZEDMOWA 9 1. WĄTPIENIE: CZYM JEST I CZYM NIE JEST 11 1. DOCHODZENIE DO WIARY – Z NIEROZSTRZYGNIĘTYMI WĄTPLIWOŚCIAMI 12 2. WĄTPIENIE - OZNAKA GRZESZNEJ NATURY CZŁOWIEKA ORAZ JEGO NIEDOSKONAŁOŚCI 15 2. WĄTPIENIE A DAREMNE POSZUKIWANIE PEWNOŚCI 23 WIARA POWIERZCHOWNA TO WIARA KRUCHA 28 3. WĄTPIENIE W PRZYPADKU INNYCH ŚWIATOPOGLĄDÓW: ATEIZM 33 1. ATEISTYCZNE ARGUMENTY PRZECIWKO ISTNIENIU BOGA 35 2. NIEROZSTRZYGALNOŚĆ ATEIZMU NAUKOWEGO 39 4.OSOBISTY WYMIAR WĄTPIENIA 45 „WĄTPIENIE W COŚ" I „WĄTPIENIE W KOGOŚ" 48 5. WĄTPIENIE W BIBLII: ANALOGIE I PRZEDSTAWIENIA BIBLIJNE PRZEDSTAWIENIA WĄTPIENIA 57 6. WĄTPIENIE W EWANGELIĘ 63 1. CZY CHRZEŚCIJAŃSTWO WYJDZIE KIEDYŚ Z MODY? 67 2. EWANGELIA WYDAJE SIĘ NIE ROBIĆ ZBYTNIEGO WRAŻENIA NA MOICH ZNAJOMYCH 72 7. WĄTPIENIE W SIEBIE 77 1. CZY NA PEWNO JESTEM CHRZEŚCIJANINEM? 77 2. NIE DOŚWIADCZAM OBECNOŚCI BOGA W MOIM ŻYCIU 84 3. CZUJĘ, ŻE NIE JESTEM DOBRYM CHRZEŚCIJANINEM 89 4. JESTEM NIEUDACZNIKIEM: JAKI POŻYTEK MÓGŁBY MIEĆ ZE MNIE BÓG? 97 8. WĄTPLIWOŚCI NA TEMAT JEZUSA CHRYSTUSA 103 1. CZY CHRZEŚCIJANIE WŁAŚCIWIE ZROZUMIELI CHRYSTUSA? 104 2. CZY ZMARTWYCHWSTANIE NIE JEST PRÓBĄ TUSZOWANIA RZECZYWISTYCH WYDARZEŃ? 106 3. JAKIE ZNACZENIE MOŻE MIEĆ DLA MNIE KTOŚ ŻYJĄCY DWA TYSIĄCE LAT TEMU? 110 9. WĄTPLIWOŚCI DOTYCZĄCE BOGA 115 1. CZY BÓG RZECZYWIŚCIE ISTNIEJE? 116 2. CZY BÓG POZOSTAJE WIERNY SWOIM OBIETNICOM? 119 3. SKĄD WIEM, ŻE BÓG MNIE KOCHA? 124 10. WĄTPIENIE: JAK JE OKIEŁZNAĆ? 129 1. WIARA WE WSPÓŁCZESNEJ WROGIEJ JEJ KULTURZE 129 2. NIE DAJMY SIĘ ZDOMINOWAĆ WĄTPLIWOŚCIOM 133 3. PRZYPOWIEŚĆ O SIEWCY 135 4. ZIARNO POSIANE NA SKALE (WERSY 5-6,16-17) 136 5. ZIARNO, KTÓRE PADA POMIĘDZY CIERNIE (WERSY 7,18-19) 142 6. ROZWIJAMY DYSCYPLINĘ DUCHOWĄ 149 11. WĄTPIENIE: NADAWANIE MU WŁAŚCIWEJ PERSPEKTYWY 155 1. WĄTPIENIE WE WŁAŚCIWEJ PERSPEKTYWIE - WYJŚCIE Z EGIPTU 155 2. WĄTPIENIE WE WŁAŚCIWEJ PERSPEKTYWIE - PIERWSZY WIELKI PIĄTEK 160 52 3. ZNACZENIE APOLOGETYKI 166 4. PODSUMOWANIE 169 SŁOWO WSTĘPNE Kilka lat temu miałem okazję śledzić proces kryminalny, który odbywał się w londyńskim Old Bailey. Atmosfera na sali była pełna napięcia. U obecnych tam osób zauważyć się dały przeróżne emocje - cierpienie, gniew, niepewność. Zamiary prawników uwidaczniały się bardzo wyraźnie. W zależności od strony, którą reprezentowali, ich cel polegał na udowodnieniu postawionych zarzutów lub podaniu ich w wątpliwość. Wszyscy znamy ten typ dramatu sądowego: rywalizujący adwokaci starają się zdyskredytować świadków, których zeznania podważają prezentowane przez nich stanowisko. Każda ze stron przedstawia argumenty własne, próbując osłabić argumenty przeciwnika i uzyskać nad nim przewagę, a jeżeli się uda nawet w najmniejszym stopniu podać w wątpliwość wiarygodność oponenta, wyciąga się na tej podstawie wniosek stawiający pod znakiem zapytania całość materiału dowodowego strony przeciwnej. Nie jest to trudna technika, a jej końcowy efekt można dość łatwo osiągnąć. Okazuje się, że strategia ta realizowana jest od wieków na głównym froncie sporów ideowych. Z perspektywy czasu widać, że kierunek zmian, który wiódł od renesansu przez oświecenie aż po współ- 6 czesność i obecny postmodernizm, był do przewidzenia. Charakterystyczną cechę dzisiejszej edukacji stanowi sceptycyzm, wywodzący się z filozofii René Descartes'a, we- dług którego pewni możemy być jedynie tego, że wątpimy. Tyle tylko, że obecnie nie możemy już odwołać się do wiary w Boga, która pomoże nam przezwyciężyć niepew- ność. Pozostaliśmy sami z naszymi wątpliwościami. Zresztą pewność od zawsze stanowiła nieosiągalne zwieńczenie tego ogromnego gmachu, który zwiemy filozofią. Punktem wyjścia dla Descartes'a okazała się formuła Cogito ergo sum. „Myślę, więc jestem". O krok dalej poszedł Dawid Hume, stając na stanowisku, że powinniśmy wyeliminować z niej ,ja", dochodząc tym samym do formuły: „Myślę, więc myślenie istnieje". Hans Driesch, duński biolog, posunął się jeszcze dalej, stwierdzając, że: „Jestem czymś (w momencie, gdy stawiam to pytanie. Nie mogę jednak, z pewnością, orzec czym)". Podejście to przywodzi na myśl pewną anegdotę - jeden ze studentów Uniwersytetu Nowojorskiego rzucił swojemu profesorowi wyzywające pytanie: „Skąd, proszę pana, wiem, że istnieję?". Po chwili milczenia nadeszła odpowiedź. Profesor zsunął okulary i wpatrując się sponad oprawek w studenta, odrzekł po prostu: „A kto pyta?". Na szczęście lub nie - istnieją w życiu rzeczy, w które nie sposób wątpić. Co więcej, jak pokazują zarówno filozofowie chrześcijańscy, jak i postmodernistyczni, nie wszystkie aspekty rzeczywistości mogą zostać zweryfikowane pod względem swojej prawdziwości z matematyczną pewnością. Życie wymyka się takim ujęciom, a nauka załamałaby się, starając udowadniać wszystko bez wyjątku. Sam Einstein podważał złudne przekonanie o matematycznej pewności, 7 twierdząc, że „Jeżeli tezy matematyki odnoszą się do rzeczywistości, nie są pewne; jeżeli natomiast są pewne, nie odnoszą się do rzeczywistości". Byłoby zatem rozsądniej ujmować nasze dążenia w kategoriach wysokiego stopnia pewności lub takiej pewności, która wydaje się znacząca. A zatem, jak słusznie argumentuje Alister McGrath, wątpienie nie stanowi jedynie czynnika charakteryzującego sceptycyzm lub niewiarę, lecz wynika raczej z naszej niedoskonałości jako istot ludzkich. Jesteśmy bytami ograniczonymi - ograniczonymi pod względem siły, wiedzy oraz - tak - również pod względem perspektywy. Nasza percepcja nie jest właściwa, a gdy taką się staje, wątpimy w to, co nam ukazuje. Lub, jak mówi Pismo już od ponad dwóch tysiącleci, „[...] widzimy jakby w zwierciadle -niejasno". W liście wysłanym w dzień Wigilii do przyjaciela Arthura Greevesa oksfordzki uczony CS. Lewis przyznawał się do swoich dramatycznych zmagań z wątpliwościami. Pisał: Myślę, że moim problemem jest brak wiary. Nie znajduję racjonalnego uzasadnienia, aby powrócić do tych argumentów, które kiedyś przekonały mnie o istnieniu Boga: irracjonalna siła dawnych sceptycznych przyzwyczajeń, duch obecnych czasów i troski dnia codziennego odbierają mi jednak całe to żywe poczucie prawdy i często podczas modlitwy zastanawiam się, czy aby nie wysyłam listu pod nieistniejący adres. Zwróć uwagę, że nie myślę tak - cały mój racjonalny umysł jest pewien, ale często tak czuję. W podobny sposób - z empatią i wnikliwością, Alister McGrath odkrywa i ujawnia złożoność aktu wątpienia. Czerpiąc z twórczości takich autorów jak Lewis lub Pas- 8 cal, pisze, że nasza kultura wątpienia jest także „kulturą tęsknoty, która świadoma jest tego, że poszukuje czegoś, czego jeszcze nie znalazła". I stwierdza dalej - „Jakże wiele ma na ten temat do powiedzenia chrześcijaństwo!". Moje własne doświadczenie, po trzech dekadach przemierzania globu i wykładów na różnych uczelniach całego świata, świadczy o tym samym duchowym pragnieniu. Nawet w dobie niepewności okazuje się, że tego rodzaju tęsknota po prostu nigdy nie zanika. W rzeczywistości każda nowa propozycja współpracy, z jaką spotykam się w ostatnim czasie, wiąże się z salami wypełnionymi do ostatniego miejsca. Stanowi to pewną analogię z sytuacją, z jaką mamy do czynienia w Rosji i Chinach, które, każde z mocarstw na swój sposób, starały się wyeliminować Boga, a przekonały się, że On przeżył tych, którzy wieszczyli Jego śmierć. Z podobną sytuacją mamy także do czynienia na wielu naszych uniwersytetach. Bardzo ucieszyła mnie praca Alistera, który sugestywnie i z przekonaniem stara się docierać do prawdy chrześcijańskiego przekazu. Autor charakteryzuje się wyszukanym stylem, erudycją i ciepłem. Wątpienie to zaproszenie do rozwoju i dialogu mówi. Wierzę, że czytelnicy tej książki przekonają się o autentyzmie i sile jego przekazu. dr Ra vi Zacharias przewodniczący jzałożyciel Ravi Zacharias International Ministry 9 PRZEDMOWA „Wierzę, zaradź memu niedowiarstwu!" (Mk 9, 24) 1 . Nie znamy imienia człowieka, który zwrócił się do Jezusa tymi pamiętnymi słowami. Kimkolwiek był, to, co powiedział, znakomicie oddaje obawy wielu chrześcijan. W Jezusie Chrystusie ludzie ci odkryli coś znacznie wspanialszego niż to, czego kiedykolwiek mogli oczekiwać. Bóg wydaje się często bardzo bliski w ciągu pierwszych dni wiary. Czasami jednak utrzymują się uporczywe wątpliwości. Czy naprawdę mogę zaufać Ewangelii? Przecież to wszystko brzmi zbyt pięknie, aby mogło być prawdziwe. Czy Bóg rzeczywiście mnie kocha? Czy mogę Mu się do czegoś przydać? Gdzieś w głębi tego rodzaju pytania stanowią źródło niepokoju dla wielu chrześcijan, którzy często czują się z tego powodu zawstydzeni. Więc tłumią je w sobie, mając nadzieję, że przeminą. Czasami tak się dzieje - często jednak wątpliwości pozostają. W książce tej spróbuję wyjaśnić - w sposób tak prosty i jasny, jak to tylko możliwe - na czym polega wątpienie 1 Przekład fragmentów Pisma Świętego Starego i Nowego Testamentu podano według Biblii Tysiąclecia, wyd. Pallotinum, Poznań - Warszawa 1980. 10 i skąd się bierze. Żyjemy w kulturze, w której podawanie wszystkiego w wątpliwość stało się zasadą, przywiązanie do jakiegokolwiek przekonania traktowane jest natomiast jako rodzaj świeckiego grzechu. Analiza aktu wątpienia w tak ogólnym sensie nie byłaby jednak wystarczająca. Z tego powodu podejmę również kwestię szeregu szczególnych wątpliwości i niepokojów, których doświadczają chrześcijanie, często w okresie pierwszych kilku lat swojej wiary. Zaprezentuję kilka sposobów pozwalających zapanować nad wątpliwościami, dzięki czemu nasza wiara może stać się na nie mniej podatna. Wątpienie to bardziej zaproszenie do rozwijania swojej wiary i jej zrozumienia niż powód do paniki oraz przedmiot stałej troski. Wszyscy musimy się uczyć panować nad nim i doceniać ,jaśniejszą stronę wątpliwości" (Tennyson). Geneza tej książki wiąże się z serią okolicznościowych przemówień wygłoszonych do studentów Uniwersytetu w Oksfordzie w grudniu 1988 roku. Zrekonstruowałem je w grudniu roku 2005, by uwzględnić znaczące zmiany kulturowe, które zaszły od tamtego czasu, oraz własne pogłębione doświadczenie zagadnień stanowiących problem dla tak wielu osób. Mam nadzieję, że zaprezentowane tu rozważania okażą się pomocnym źródłem dla tych, którzy sami doświadczają zwątpienia lub chcieliby pomóc swojej rodzinie bądź przyjaciołom radzić sobie z wyzwaniem, jakie ono stanowi. Alister McGrath Oxford University 11 1. WĄTPIENIE CZYM JEST I CZYM NIE JEST Zaskakująca jest liczba chrześcijan, którzy decydują się nie rozmawiać o swoim wątpieniu. Niektórzy z nich postanawiają nawet o nim nie myśleć. Przyznanie się do własnych wątpliwości wydaje się im niemal urąganiem Bogu, podważaniem Jego niezachwianej egzystencji. Postawa ta jest zupełnie zrozumiała: ujawnienie swoich wątpliwości może, z jednej strony, zostać uznane za oznakę duchowej i intelektualnej słabości, z drugiej natomiast zaniepokoić naszych przyjaciół, a wręcz nadwątlić ich własną wiarę. Wielu chrześcijan tłumi zatem swoje wątpliwości. Przyznanie się do nich uważa za coś niestosownego lub obawia się, że ich ujawnienie zostanie poczytane za oznakę głupoty. Może także chodzić o obawę o swoją dumę lub samoocenę, które mogłyby w ten sposób ucierpieć. Jednakże jednym z powodów, dla których tak wielu chrześcijan przeżywa trudności w radzeniu sobie z własnym zwątpieniem, jest mylenie go z dwoma zupełnie innymi zjawiskami, na pierwszy rzut oka podobnymi, w rzeczywistości jednak różniącymi się od niego znacznie. Po pierwsze, wątpienie to nie sceptycyzm - celowe postanowienie podawania wszystkiego w wątpliwość dla zasady 12 Po drugie, nie jest to niewiara - postanowienie powstrzymania się od wiary w Boga. Niewiara stanowi raczej akt woli niż trudność w dostępie do obiektu poznania. Wątpienie wyraża się często, z punktu widzenia wiary, w postaci pytań lub niepewności. Wierzymy - wiara nasza natrafia jednak na trudności lub w pewien sposób obawiamy się o nią. Wiara i wątpienie nie wykluczają się wzajemnie, ale wiara i niewiara tak. Wątpienie stanowi prawdopodobnie nieodzowny rys chrześcijańskiego życia. Jest niczym narastający duchowy ból. Czasami schodzi na drugi plan; kiedy indziej zajmuje miejsce wiodące, i wydaje się wówczas, że zagościło już na dobre. Pewien lekarz, mój znajomy, stwierdził kiedyś, że życie to nieustanna walka z różnymi chorobami, a dobre zdrowie to nic więcej jak zdolność utrzymywania choroby w ryzach. Dla niektórych osób życie w wierze jest właśnie czymś w tym rodzaju - stałą walką z wątpliwościami. Warto traktować wątpienie w kategoriach symptomu naszej ludzkiej niedoskonałości, oporu przed zaufaniem Bogu. Podążymy teraz tym tropem i przyjrzymy się różnym dro- gom, którymi człowiek dochodzi do wiary. 1. DOCHODZENIE DO WIARY – Z NIEROZSTRZYGNIĘTYMI WĄTPLIWOŚCIAMI Jedna z możliwych rekonstrukcji procesu nawrócenia wygląda następująco: Tym, co powstrzymuje ludzi od wiary w Boga, są wątpliwości. Po zakończeniu zmagań z wąt- pliwościami o różnej naturze i pokonaniu ich, droga do wiary w Boga staje otworem. W ten sposób dojście do wiary staje się możliwe dopiero wtedy, gdy wszystkie 13 wątpliwości, które znajdowały się na drodze do niej, zostają usunięte. Wiara wyklucza wątpienie! Bardzo możliwe, że niektórzy ludzie dochodzą do wiary właśnie tą drogą. Ale większość nie. Doświadczenie wskazuje, że bardziej wiarygodna jest raczej inna rekonstrukcja fenomenu nawrócenia. [ Pobierz całość w formacie PDF ] |
