Władza ustawodawcza w Rp, Materiały do nauki, WOS
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->WŁADZA USTAWODAWCZA W RZECZPOSPOLITEJ POLSKIEJPojęcia:Wybory- forma powoływania obywateli do pełnienia funkcji w organach państwa, a takŜew samorządnych organizacjach społecznych, za pomocą głosowania. Wybory są koniecznymelementem demokracji.Prawo wyborcze czynneoznacza uprawnienie do udziałuw głosowaniu,prawo wyborcze bierne- zdolność do tego, by móc zostać wybranym. W XIXw. zasada powszechności była ograniczona cenzusami (np. majątkowym) oraz wyłączeniemkobiet z prawa do głosowania.Elektorat- ogół osób mających prawo uczestniczenia w głosowaniu; w Polsce w myśl konstytucjiuprawniony do głosowania w wyborach do Sejmu, Senatu, organów samorządu terytorialnego,a takŜe w wyborach prezydenta ma kaŜdy obywatel, który ukończył lat 18;Ordynacja wyborcza– ustawa określająca całokształt zasad, procedur i instytucji związanychz organizacją i przeprowadzeniem wyborów; podział na okręgi wyborcze, sposób podziałumandatów w stosunku do liczby głosów. Ustala takŜe system liczenia oddanych głosów i samtryb głosowania.Kampania wyborcza– działania rywalizujących partii politycznych lub indywidualnychkandydatów, w celu pozyskania głosów wyborców, organizowane w okresie poprzedzającymwybory parlamentarne, samorządowe lub prezydenckie.Klauzula zaporowa –klauzula to zastrzeŜenie lub warunek zawarty w dokumencie mającym mocprawną, np. umowie, traktacie. W prawie wyborczym klauzula zaporowa oznacza,Ŝedoparlamentu mogą dostać się tylko te partie, które przekroczą pewien próg wyborczy – partie,które zdobyły co najmniej 5% głosów oraz koalicje wyborcze, które zdobyły co najmniej 8%głosów.Cenzus wyborczy–określone prawem wymogi, jakie musi spełnić obywatel, aby uzyskać czynnei bierne prawo wyborcze (tj. móc wybierać lub być wybieranym). Najbardziejrozpowszechnione ograniczenia prawa wyborczego:cenzus wieku– ustanawia granicę, odktórej moŜliwy jest udział w wyborach lub kandydowaniu na obieralne stanowisko;cenzusmajątkowy; cenzus zamieszkania– do uzyskania prawa wyborczego niezbędny jest określonyczas zamieszkania w danej miejscowości;cenzus wykształcenia– uzaleŜnia nabycie prawwyborczych od ukończenia szkoły;cenzus płci– pozbawia kobiety prawa głosu. Współcześnieobowiązuje głównie cenzus wieku oraz cenzus zamieszkania, zwłaszcza w wyborach lokalnych.Koalicja– porozumienie partii politycznych, zawarte dla osiągnięcia wspólnego celu. Partiepolityczne najczęściej zawierają trzy rodzaje koalicji: wyborcze, parlamentarne oraz rządowe.Koalicje wyborcze są tworzone przez partie o zbliŜonych programach politycznych lubugrupowania, które same nie mogą liczyć na zdobycie większości w parlamencie. Koalicja takapolega na zgłaszaniu wspólnej listy kandydatów bądź na udzieleniu poparcia kandydatomzgłoszonym przez koalicję partyjną. Inicjatorem koalicji parlamentarnej są partie (lub partia),które nie mają większości w parlamencie i szukają wsparcia politycznego innych ugrupowań.Koalicje mogą teŜ powołać partie opozycyjne, starające się sformować większość zdolną doobalenia rządu (opozycja polityczna). Koalicje te powoływane są doraźnie dla osiągnięciawybranego celu (np. przegłosowanie projektu ustawy, uchwalenia wotum zaufania dla rządu)lub opierać się na umowie koalicyjnej przewidującej współpracę na forum parlamentu. Koalicjerządowe są porozumieniem partii, z którychŜadnanie ma większości w parlamencie, i z tegowzględu, aby powołać rząd, muszą zawrzeć sojusz.Opozycja– ugrupowanie polityczne przeciwne grupie rządzącej lub rządowi. WyróŜniamyopozycję parlamentarną i pozaparlamentarną.Opozycja parlamentarna –sprzeciw częściczłonków parlamentu wobec rządu lub odmowa jego poparcia. Często nazywa się tak partielub koalicje partii w parlamencie, które deklarują się jako przeciwnicy polityki rządu. Wpraktyce oznacza to,Ŝegłosują one przeciwko wnioskom rządu (projektom ustaw), a takŜestarają się doprowadzić do jego upadku (dymisji).Opozycja pozaparlamentarna– tworząją siły polityczne, które nie zdobyły mandatów przedstawicielskich w trakcie wyborów lubw nich nie uczestniczyły i nie posiadają własnej reprezentacji w parlamencie. Sprzeciw wobecpolityki rządu wyraŜa ona, oddziałując na opinię publiczną i poczynania władz poprzezorganizowanie np. wieców, ulicznych demonstracji, akcji ulotkowych lub teŜ prezentowanieswoich poglądów wśrodkachmasowego przekazu.1Kadencja– określony przez prawo okres urzędowania obieralnego organu lub urzędnika. Kadencjapolskiego parlamentu wynosi 4 lata, a prezydenta – 5 lat.Mandat wolny – posłowie i senatorowie nie są związani instrukcjami swoich wyborcówImmunitet materialny- posłowie i senatorowie nie mogą być pociągnięci do odpowiedzialnościmajątkowej za działania wynikłe z pełnienia mandatu ani w jego trakcie ani po jegowygaśnięciuImmunitet procesowy –posłowie i senatorowie nie mogą być pociągnięci do odpowiedzialnościkarnej oraz nie mogą zostać zatrzymani bez zgody Sejmu i SenatuNowelizacja– częściowa zmiana treści aktu normatywnego (np. konstytucji, ustawy) dokonanaprzez organ, który ten akt ustanowił;Kworum –minimalnie konieczna liczba posłów obecnych w czasie głosowania. Liczba członkówjakiegoś zgromadzenia, których obecność na sali jest wymagana do tego, by zgromadzenie tomogło obradować i podejmować decyzje.Zwykła większość głosów –oznacza sytuację, gdy liczba głosujących "za" przyjęciem określonegoaktu parlamentu jest większa niŜ liczba głosów "przeciw". Nie ma natomiast znaczenia, ileoddano głosów wstrzymującychBezwzględna większość głosów –bezwzględna większość głosów oznacza co najmniej o jedengłos więcej od głosów pozostałych, to znaczy sumy przeciwnych i wstrzymujących się. (Zawięcej niŜ 50%)Kwalifikowana większość głosów –aby decyzja była waŜna, wymagana jest określona ułamkowolub procentowo liczba głosów; konieczne jest uzyskanie określonego odsetka głosówpozytywnych (2/3, 3/5) a głosy wstrzymujące się działają w praktyce tak jak głosy przeciw.3/5 –„za” musi głosować 60% - minimum 276 posłów (gdy na sali jest komplet). Tąwiększością odrzucamy weto lub poprawki Senatu.2/3 –„za” musi głosować 66,66% - 307 posłów (gdy na sali jest komplet). Ta większość jestwymagana przy uchwalaniu konstytucji lub jej zmian, gdy Sejm podejmuje uchwałę oskróceniu kadencji, gdy Zgromadzenie Narodowe głosuje wniosek o postawienie Prezydentaprzed Trybunałem Stanu lub gdy Zgromadzenie Narodowe głosuje wniosek o niezdolnościpełnienia funkcji przez Prezydenta ze względu na stan zdrowia.Referendum –powszechne głosowanie w jakieś sprawie będące formą demokracji bezpośredniej;dzięki referendum członkowie jakieś społeczności mogą się wypowiedzieć w określonejsprawie.Ustawa– norma prawna regulująca sprawy szczególnej wagi dla obywateli; ustawy uchwalaparlament – najwyŜszy organ władzy ustawodawczejUchwała -Uchwały normatywne (zawierające normy prawne) są stanowione w RP przez sejmi senat, rząd, rady gmin; dzielą się na uchwały wykonawcze, tzn. wyd. na podstawie i w celuwykonania ustaw, oraz uchwały samoistne, wyd. bezpośrednio na podstawie konstytucji (np.regulaminy sejmu i senatu).Rezolucja –pisemna uchwała jakiegoś zgromadzenia , wyraŜająca jego stanowisko w określonejsprawieApel –wezwanie skierowane do kogośDeklaracja– oświadczenie, zajęcie jasnego stanowiska w określonej sprawieDezyderat–ŜyczenielubŜądaniejakieś grupy osób skierowane do wyŜszych władz lub decyzje iuwagi wyŜszych władz dotyczące sposobu realizacji jakiegoś przedsięwzięcia.Opinia –zdanie, sąd na jakiś temat; orzeczenie; ocena kogoś lub czegoś.Oświadczenie poselskie –krótka, ustna wypowiedź posła zawierająca osobiste stanowisko wokreślonej sprawie, składana na zakończenie posiedzenia Sejmu, poza porządkiem dziennym.Interpelacja– oficjalne zapytanie posła względem członka rządu na forum parlamentu, na któreminister, premier musza odpowiedzieć.Zapytanie poselskie –formułowane są ustnie na kaŜdym posiedzeniu Sejmu i wymagająbezpośredniej odpowiedzi; składa się je w celu uzyskania informacji o aktualnych problemachpolityki państwa. Poseł informuje Prezydium o ogólnej tematyce zapytania i jego adresacie,na 12 godzin przed rozpoczęciem posiedzenia. Marszałek Sejmu informuje o gotowościzłoŜenia zapytań i ustalonym ich porządku. Nad zapytaniem i udzieloną odpowiedzią nieprzeprowadza się dyskusji. Odpowiedź na zapytanie jest wiąŜącym stanowiskiem Prezesa2Rady Ministrów, Ministra Prezesa Rady Ministrów, Prezesa NajwyŜszej Izby Kontroli iPrezesa Narodowego Banku PolskiegoObstrukcja parlamentarna –działania w parlamencie polegające na stosowaniu wszelkichlegalnych metod uniemoŜliwiających przyjęcie jakiejś uchwały lub uniemoŜliwiająceprowadzenie obrad.Vacatio legis –okres pomiędzy ogłoszeniem aktu normatywnego, a jego wejściem wŜycie. WPolsce akt wchodzi wŜyciew 14 dni po jego ogłoszeniu w (chybaŜesam akt stanowiinaczej).Zasady prawa wyborczego do Sejmuzasada powszechności– kaŜdy obywatel ma czynne (prawo wyboru) i bierne prawowyborcze (prawo kandydowania). Czynne prawo wyborcze w wyborach do Sejmu i Senatuprzysługuje od 18 rokuŜycia.Posłem moŜna zostać w wieku 21 lat, a senatorem – 30 lat.zasada równości– kaŜdy wyborca dysponuje jednakową ilością głosów, a więc kaŜdy głosma równą wagę i znaczeniezasada bezpośredniości– wybory posła czy senatora dokonuje sam wyborcazasada proporcjonalności– oznacza,Ŝeliczba mandatów, które przypadną partii jestwprost proporcjonalna do liczby oddanej na nią głosów (procentowo)zasada tajności– kaŜdy wyborca moŜe zachować dokonany wybór w tajemnicyZasady prawa wyborczego do Senatu:zasada powszechności– wybory są powszechnezasada bezpośredniości– wybory są bezpośredniezasada tajności– wybory są tajnezasada większościowa– mandat senatorski otrzymuje kandydat z największa liczbągłosów.(nie głosujemy na listę tylko na osobę).Wybory do Senatu NIE SĄ RÓWNE – liczba mandatów w województwach jest róŜna i uzaleŜnionaod liczby ludności. Dlatego teŜ w zaleŜności od województwa wybieramy 2,3,4 senatorów. W takimrazie mieszkańcy róŜnych województw dysponują róŜna liczba głosów.Zasady działania Sejmu i SenatuPolski parlament składa się z dwóch izb – Sejmu i Senatu, które razem tworząZgromadzenieNarodowe.Izby te są oddzielnymi i samodzielnymi organami władzy ustawodawczej, a ichnajwaŜniejszym zadaniem jest uchwalanie ustaw. Obie izby wybierane są na kadencję 4-0 letnią,która rozpoczyna się w dniu pierwszego posiedzenia Sejmu i Senatu, a kończy dzień przedzebraniem nowego parlamentu.Kadencję Sejmu moŜna skrócić gdy:(1) Sejm podejmie taką uchwałę większością 2/3 głosów konstytucyjnej liczby posłów (nawetbez podania przyczyny)(2) prezydent zarządza skrócenie kadencji jeŜeli Sejm nie powołał rządu lub nie udzielił votumzaufania rządowi powołanemu przez prezydenta(3) prezydent moŜe (ale nie musi) skrócić kadencję Sejmu, jeŜeli ten nie przedłoŜyłprezydentowi do podpisu ustawy budŜetowej w ciągu 4 miesięcy od dnia złoŜenia projektubudŜetu w SejmieSkrócenie kadencji Sejmu jest jednocześnie skróceniem kadencji Senatu.Senat– wyŜsza izba parlamentu; składa się ze 100 senatorów, wybranych w wyborachpowszechnych, bezpośrednich i tajnych. Wybory do Senatu odbywają się zgodnie zzasadąwiększościową– senatorem zostaje kandydat, który otrzymał najwięcej głosów w swoim okręgu.Sejm– niŜsza izba parlamentu, wybierana w 5-o przymiotnikowych wyborach: powszechnych,równych, tajnych, bezpośrednich i proporcjonalnychSejm i Senat obradują na posiedzeniach. Pierwsze posiedzenie Sejmu i Senatu zwołuje prezydent,następne marszałek Sejmu i marszałek Senatu wybierani przez posłów i senatorów. Marszałkowieprzewodzą izbom parlamentu.Obrady parlamentu są jawnechoć mogą zostać utajnione zewzględu na dobro państwa.3Organy Sejmu i Senatu oraz ich zadaniaOrgany Sejmu:marszałek Sejmu– jest wybierany na pierwszym posiedzeniu Sejmu spośród posłów. Jestprzedstawicielem najliczniejszego klubu parlamentarnego. Marszałek zastępuje prezydenta wrazie niemoŜności sprawowania przez niego urzędu. Kompetencje: przewodniczy obradomSejmu, stoi na straŜy praw Sejmu, reprezentuje go na zewnątrz. Jest przewodniczącymZgromadzenia Narodowego. Nadaje bieg inicjatywom ustawodawczym. Kieruje pracamiPrezydium Sejmu, zwołuje Konwent Seniorów i przewodniczy jego obradom. Powołuje iodwołuje szefa kancelarii Sejmu oraz wydaje zarządzenia porządkowe.Prezydium Sejmu-marszałek i wicemarszałkowie.Prezydium Sejmu kieruje pracamiSejmu, w szczególności: (1) zwołuje posiedzenia Sejmu, ustala ich porządek dzienny, planpracy oraz tzw. tygodnie posiedzeń; (2) nadaje bieg inicjatywom ustawodawczym,uchwałodawczym i wnioskom organów państwa skierowanym do Sejmu; (3) dokonujewykładni regulaminu sejmu i opiniuje sprawy wniesione do marszałka sejmu; (4) organizujewspółpracę między komisjami sejmowymi i koordynuje ich działania; (5) prowadzi sprawyz zakresu stosunków między sejmem i senatem oraz z parlamentami innych krajów; (6) ustalazasady organizowania doradztwa naukowego na rzecz sejmu i jego organów, powoływaniadoradców sejmowych oraz korzystania z opinii ekspertów; (7) uchwala, po zasięgnięciu opiniiKomisji Regulaminowej i Spraw Poselskich, projekt budŜetu i statut Kancelarii Sejmu.Konwent Seniorów–Prezydium Sejmu wraz z przewodniczącymi klubówparlamentarnych i kół poselskich.Zapewnia współpracę między klubami poselskimi.Zadaniem Konwentu Seniorów jest opiniowanie w szczególności: a) projektów planów pracSejmu; b) projektów porządku dziennego poszczególnych posiedzeń Sejmu i ich terminów; c)wniosków w sprawie wyboru organów Sejmu (komisji); d) zadań i przebiegu prac KancelariiSejmu; e) innych spraw przekazanych przez Marszałka lub Prezydium Sejmu terminów pracSejmu, proponowanego porządku posiedzenia Sejmu oraz w sprawach, które przedstawiamarszałek.komisje sejmowe– komisje dzielimy na komisje stałe, komisje nadzwyczajne (po zakończeniuprac ulegają rozwiązaniu) oraz komisjeśledcze(posiadają specjalne uprawnienia i sąpowoływane dla wyjaśnienia konkretnych problemów). Izba powołuje na okres swojej kadencjikomisje stałe,których wykaz zawiera Regulamin Sejmu (łącznie jest ich 28). Zakres działaniaczęści z nich (np. Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych, Edukacji Nauki i MłodzieŜy,Integracji Europejskiej, Obrony Narodowej, Kultury iŚrodkówPrzekazu) obejmuje na ogółproblematykę jednego lub kilku działów administracji państwowej (ministerstw), inne mająszczególne zadania (np. Komisja Rodziny, Etyki Poselskiej, Regulaminowa i SprawPoselskich). Sejm moŜe teŜ powołać i odwołaćkomisje nadzwyczajne,określając ich cel,zasady i tryb działania. Szczególnym rodzajem komisji nadzwyczajnych sąkomisjeśledcze,powoływane na podstawie art. 111 Konstytucji, w celu zbadania określonej sprawy. Mają oneprawo przesłuchiwaniaświadkóww trybie określonym przez kodeks postępowania karnego.Organy Senatu:marszałek SenatuPrezydium SenatuKonwent Seniorówkomisje senackie– stałe i nadzwyczajne (Senat nie moŜe powoływać komisjiśledczej.W ramach swoich kompetencji rozpatrują one projekty ustaw przyjętych przez sejm oraz te,które powstały z inicjatywy senatorów. W komisjach przygotowywane są teŜ debatyplenarne poświęcone tematom, uznanym przez Senat za szczególnie waŜne wŜyciupaństwa. Komisje senackie prowadzą takŜe działania interwencyjne w sprawachindywidualnych. MoŜliwości Senatu są w tym względzie znacznie mniejsze niŜ Sejmu,poniewaŜ nie pełni on funkcji kontrolnych wobec rządu i administracji.Kancelaria Senatu- koordynowanie prac ekspertów senackich, zapewnienie warunkówadministracyjnych i technicznych funkcjonowania Senatu, przygotowanie projektu planufinansowego Senatu i sporządzanie sprawozdania z jego wykonania, przygotowywanieopracowań i materiałów niezbędnych w pracy senatorów.4Kompetencje Sejmu, Senatu, Zgromadzenia NarodowegoKompetencje Sejmu i Senatu:funkcja ustawodawcza– uchwalanie ustawfunkcja ustrojodawcza –moŜliwość zmiany Konstytucji – ustawa musi być uchwalonawiększością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów isenatorów; lub bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej 1/3 ogólnejliczby posłówfunkcja kreacyjna –Sejm wybiera: Prezesa NBP (na wniosek prezydenta), Prezesa NIK(za zgodą Senatu), Rzecznika Praw Obywatelskich (za zgodą senatu), 4 członków KrajowejRady Radiofonii i Telewizji, 4 członków Krajowej Rady Sądowniczej, sędziów TrybunałuKonstytucyjnego, członków Trybunału Stanu (z wyjątkiem prezesa – prezesa SąduNajwyŜszego); prezesa Rady Ministrów i ministrówSenat powołuje 3 członków Rady Polityki PienięŜnej, 2 członków Krajowej RadyRadiofonii i Telewizjifunkcja kontrolna –kontroluje Radę Ministrów poprzez zapytania i interpelacje poselskieSejm ma prawo wyraŜenia votum nieufności dla premiera i rządu i poszczególnychministrówkontroluje wykonania przez rząd budŜetu państwa (udziela absolutorium – zatwierdzadziałalność finansową rządu)Kompetencje Zgromadzenia Narodowegoprzyjmuje przysięgę od prezydentauznaje trwałą niezdolność prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia(uchwała przyjmowana większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członkówZgromadzenia Narodowego)moŜe postawić prezydenta w stan oskarŜenia przed Trybunałem Stanu (uchwałapodejmowana większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członkówZgromadzenia Narodowego)wysłuchuje orędzia prezydenta RPTryb legislacyjny ustawyInicjatywa ustawodawczaInicjatywa ustawodawcza przysługuje co najmniej 15 posłom lub komisji sejmowej, Senatowi ( wcałości), Prezydentowi i Radzie Ministrów. Konstytucja przewiduje równieŜ tzw. inicjatywę ludową– projekt ustawy moŜe wnieść grupa co najmniej 100 tys. obywateli posiadających prawo wyborczedo SejmuRozpatrywanie projektu ustawy przez Sejm w trzech czytaniachpierwsze czytanie – polega na uzasadnieniu projektu przez wnioskodawcę. Po nimnastępuje debata nad ogólnymi załoŜeniami projektu. Pierwsze czytanie odbywa się wodpowiedniej komisji sejmowej. Projekt jest albo odrzucany w całości, albo kierowany dodalszych prac w odpowiedniej komisjidrugie czytanie – przebiega na posiedzeniu plenarnym Sejmu. Komisja przedstawiaszczegółowe sprawozdanie dotyczące projektu ustawy, następnie posłowie przeprowadzająszczegółową debatę. Jeśli zostają zgłoszone wnioski i poprawki, projekt jest kierowanyponownie do komisjitrzecie czytanie – odbywa się po przedstawieniu przez komisję dodatkowego sprawozdania.Jeśli projekt nie został odesłany, to zaraz po drugim czytaniu następuje trzecie. W trzecimczytaniu następuje albo uchwalenie ustawy, albo odrzucenie w całości jej projektuPo uchwaleniu ustawy przez Sejm,marszałek Sejmu przekazuje ją do Senatu.Senat ma trzymoŜliwości:1) przyjmuje ustawę bez zmian2) wprowadza do jej tekstu poprawki3) odrzuca ją w całości.5 [ Pobierz całość w formacie PDF ] |