W2 spostrzeganie schematy UTO atrybucje 13X2011 www, Psychologia społeczna
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Poznanie społeczne Spostrzeganie – sposób selekcji, interpretacji, pami ę ci i wykorzystania informacji do formułowania sądów i podejmowania decyzji społecznych – pragmatyczne – wykorzystywanie różnych procedur (w tym także uproszczonych metod myślenia) w zależności od celów i potrzeb w siebie i otoczenia społecznego uproszczonych metod myślenia) w zależności od celów i potrzeb w określonej sytuacji Schematy UTO Atrybucje Samospełniaj ą ce si ę proroctwa Zasada oszcz ę dno ś ci poznawczej – redukcja ilości przetwarzanych informacji – używanie skrótów w myśleniu 13.10.2011r.. Wykład 2 - spostrzeganie społeczne 1 Wykład 2 - spostrzeganie społeczne 2 Schematy poznawcze Schematy poznawcze – rodzaj wiedzy · struktury organizujące wiedzę o świecie społecznym (zdarzeniach/sytuacjach, osobach, obiektach) według pewnych wzorców i tematów Pami ęć (Tulving, 1972) : · semantyczna (pamiętanie znaczeń, np. co to znaczy robić pranie) · epizodyczna (pamiętanie konkretnych zdarzeń, np. pierwszego prania) · wpływają selekcję informacji – które z docierających informacji zauważamy , o których myślimy i które zapamiętujemy Rodzaj wiedzy zorganizowanej w schematy poznawcze: zapamiętujemy · wiedza ogólna o kategoriach zdarzeń (np. jak się robi pranie – pozwala zrozumieć zachowanie się innych osób, które są na różnych etapach prania i zrozumieć komunikaty dotyczące różnych aspektów prania), osób (np. lekarz, erudyta, prawnik), obiektów (np. samolot, nóż, łóżko) · wiedza o pojedynczych przykładach/przypadkach Źródła problemów ze zrozumieniem docierających informacji: · niejasne sygnały wywoławcze (nie wiemy, których struktur wiedzy / kategorii interpretacyjnych użyć) · brak odpowiedniej wiedzy (używamy niewłaściwej wiedzy, skutek błędna interpretacja) Wykład 2 - spostrzeganie społeczne 3 Wykład 2 - spostrzeganie społeczne 4 Schematy poznawcze – budowa Skrypty – schematy zdarze ń Zasady rz ą dz ą ce budow ą schematu: · Prototypowo ść – każdy schemat obejmuje: · aspekty opisujące egzemplarze schematu (np. sytuacja kupowania: sprzedawca, asortyment, nabywca, środki płatnicze) · typowe relacje między egzemplarzami schematu (np. w sytuacji kupowania: wymiana) Schematy zdarze ń /działa ń lub ich ci ą gów: · reprezentacja typowych elementów, okoliczności i następstwa zdarzeń na ogół występujących w danym zdarzeniu 1. scenki i ich kolejność 2. aktorzy i ich role (np. w sytuacji kupowania: wymiana) · prototyp – zbiór najbardziej typowych wartości przybieranych przez egzemplarze schematu pod względem w/w aspektów (np. sprzedawca to najczęściej człowiek, asortyment to najczęściej usługi lub dobra materialne, nabywca to osoba wypłacalna, środki płatnicze - pieniądze) · Hierarchiczno ść – kodowanie informacji na określonym piętrze wiedzy (schemat ogólny – podschematy – schemat pierwotny): · relacja część – całość (np. twarz – oko – tęczówka) · relacja ogólności (np. dokonywanie zakupów – kupowanie samochodu – kupowanie samochodu na giełdzie) 3. rekwizyty 4. wyzwalacze 5. rezultaty całej sekwencji np. wizyta u lekarza; egzamin; przyjęcie urodzinowe, … · struktura poznawcza (narzędzie przetwarzania danych) · struktura wykonawcza (program działania) Wykład 2 - spostrzeganie społeczne 5 Wykład 2 - spostrzeganie społeczne 6 Stereotypy – Schematy ludzi Schematy cech Reprezentacja pewnych rodzajów zmienności ludzi, obiektów i zdarzeń (np. uczciwość, przytulność) · zachowanie = przejaw cech (typowość przejawu – pewność wnioskowania; np. oddał znaleziony portfel – uczciwy) · hierarchiczność na zasadzie zawierania ( np. muzykalny – uzdolniony muzycznie – utalentowany – wyjątkowy) · Stereotypy – uogólniona reprezentacja grupy osób, wyodrębniona na podstawie pewnej (łatwo zauważalnej) cechy (np. rasa, płeć, wiek, kolor włosów) określającej społeczną tożsamość członków danej grupy · Cechy stereotypu : nadmierne uproszczenie, nadmierne uogólnienie · Cechy stereotypu: nadmierne uproszczenie, nadmierne uogólnienie (nadgeneralizacja), silne wartościowanie, oporność na zmiany Ukryte Teorie Osobowo ś ci (UTO) – sieć powiązań pomiędzy pewnymi cechami (ukryte – wykorzystywane bezwiednie) np. zachowanie : unika spotkań w dużym gronie (odrzuca zaproszenia na przyjęcia) – cecha : nietowarzyski – cechy związane z tą cechą : ponury, pesymista, zamknięty, bez poczucia humoru, nielubiany, niepopularny,… · Role społeczne – zbiór oczekiwań dotyczących zachowań właściwych osobie zajmującej daną pozycję społeczną zawodową lub rodzinną · Różne kultury – odmienne wyobrażenia typów osobowości Wykład 2 - spostrzeganie społeczne 7 Wykład 2 - spostrzeganie społeczne 8 Schematy cech – podstawy wnioskowania Schematy poznawcze – wpływ na przetwarzanie informacji zachowanie cecha Interpretacja: zachowanie cecha zależy od: wiedzy o danej osobie / kontekstu sytuacyjnego / aktywizacji schematu cechy · Poziom abstrakcji cechy zakres zachowań i dokładność opisu np. nie dał datku na dom samotnej matki: skąpy – egoistyczny – nieżyczliwy – zły · Podstawowa funkcja schematów poznawczych: · ułatwienie przetwarzania docierających danych · oszczędność poznawcza – zmniejszanie operacyjnych zasobów poznawczych niezbędnych do przetworzenia danych Niewłaściwe zachowanie a wnioskowanie o cechach: Funkcje szczegółowe: Niewłaściwe zachowanie a wnioskowanie o cechach: · w przypadku osób bliskich – poziom bardziej szczegółowy · w przypadku osób obcych – poziom bardziej ogólny (nie najwyższy) · Funkcje szczegółowe: · identyfikacja osób, obiektów i zdarzeń · ukierunkowanie uwagi, selekcji, poszukiwania informacji · ułatwienie rozumienia danej informacji · ułatwienie wyciągania wniosków z danej informacji · ułatwienie zapamiętywania danej informacji Cechy dotyczą funkcjonowania społecznego / intelektualnego · Centralne znaczenie cechy Wykład 2 - spostrzeganie społeczne 9 Wykład 2 - spostrzeganie społeczne 10 Schematy poznawcze – selekcja odbioru i pami ę ci informacji Eksperyment Loftus i Palmer (1974) · Scenki przedstawiające wypadki drogowe. · Oszacowanie prędkości, z jaką poruszały się pojazdy obserwowane podczas projekcji. · Pytanie: · Jak szybko jechały samochody, kiedy Aktywizacja schematu selekcja informacji przez ukierunkowanie uwagi na: · cechy zgodne ze schematem – czy dany obiekt jest egzemplarzem danego schematu? Replikacja badania Loftus i Palmer (1974) przez polskie studentki: Łuczak, Serafin i Tomaszewska, 2007 · Jak szybko jechały samochody, kiedy się roztrzaskały ( smashed ) / stuknęły ( hit )? · Szacunki były wyraźnie wyższe niż w grupie respondentów gdzie zamiast słowa · Tydzień później: „Czy widziałe ś szkło?” . W grupie „roztrzaskały” częściej udzielano twierdzącej odpowiedzi, choć na filmie nie było szkła. – w fazie identyfikacji obiektu roztrzaskały stłuczka 80 · cechy nieoczekiwane (cechy niezgodne ze schematem) – w fazie dalszego kontaktu z obiektem 70 60 Szybkość przetwarzania i zapamiętanie informacji zależy od zgodności ze schematem. 50 40 30 A B C Wykład 2 - spostrzeganie społeczne 11 Wykład 2 - spostrzeganie społeczne 12 Schematy poznawcze – pami ęć zdarze ń /informacji Schematy poznawcze – rozumienie zdarze ń /informacji Posiadanie odpowiednich schematów pozwala na: · rozumienie sekwencji czynności lub zdarzeń · rozumienie znaczenia poszczególnych elementów sytuacji · interpretację informacji niejednoznacznych - asymilacja – interpretowanie informacji wieloznacznej zgodnie ze schematem Pami ęć · Reproduktywna – bierny zapis informacji · Generatywna – konstruujące przetwarzanie informacji – uzupełnianie niewiedzy o danym egzemplarzu informacjami pochodzącymi ze schematu - asymilacja – interpretowanie informacji wieloznacznej zgodnie ze schematem - kontrast – odrzucenie informacji wieloznacznej niezgodnej ze schematem · wyciąganie wniosków na podstawie informacji dostępnych po ś rednio (nie pojawiających się, lecz dostępnych dzięki aktywizacji schematu) · bł ą d fałszywego alarmu np. czy 12. marca br. przed wyjściem z domu zjadłaś/zjadłeś śniadanie? ? Wiarygodno ść naocznych ś wiadków zdarzenia? · UTO – ekstrapolowanie Posiadanie takich samych schematów przez nadawcę i odbiorcę pozwala na sprawne komunikowanie się np.: podniesienie ręki przez klienta w restauracji Wykład 2 - spostrzeganie społeczne 13 Wykład 2 - spostrzeganie społeczne 14 Rozumienie zdarze ń /informacji – spostrzeganie innych osób Schematy poznawcze – regulacja przetwarzania · Aby dany schemat został zastosowany musi: · być wykształcony · zostać zaktywizowany: · aktywacja odbodźcowa – pojawienie się egzemplarza · aktywacja przedpercepcyjna – podwyższona dostępność przed · Wiedza kategorialna (wiedza o „rodzajach” osób, np. młody) wpływa na spostrzeganie konkretnych osób w większym stopniu, niż informacja o ich cechach indywidualnych (np. osoba z poczuciem humoru) , ponieważ: aktywacja przedpercepcyjna – podwyższona dostępność przed pojawieniem się egzemplarza – sprzyja temu: € siła subiektywnego oczekiwania (opryskliwy klient) € siła związku z celami i motywami (głód) € bliskość czasowa poprzedniej aktywizacji (dreszczowiec) € częstość uprzednich aktywizacji (lekarze-choroby) · nadawać się do wykorzystania do przetwarzanych danych · jeśli potencjalnie możliwe jest zastosowanie więcej niż jednego schematu o wyborze decydują czynniki chroniczne lub sytuacyjne – na ogół przyjęcie jednej interpretacji wyklucza inną · łatwiej zauważana i szybciej przetwarzana · pozwala wyciągnąć więcej wniosków (jest bardziej ogólna) i sformułować więcej przewidywań · Znaczenie cechy zależy m.in. od kategorii, do której należy dana osoba np. agresywność prawnika i przedszkolanki Wykład 2 - spostrzeganie społeczne 15 Wykład 2 - spostrzeganie społeczne 16 Schematy poznawcze – regulacja zachowania Formułowanie s ą dów · Kontekst · wyrazistość · figura – tło (ruch, kolor, hałaśliwość, niespodziewane zachowanie,…) · osoby wyraziste: bardziej przyciągają uwagę, są spostrzegane w sposób bardziej skrajny oraz jako mające większy niż inni wpływ na innych · kontekst społeczny a kierunek oceny człowieka · Skrypty – programy działania w danej kategorii sytuacji · musi być wykształcony · musi zostać zaktywizowany · musimy wejść w daną sytuację jako jeden z aktorów (reguła wchodzenia w rolę) (reguła wchodzenia w rolę) · kontekst społeczny a kierunek oceny człowieka · Nastrój · wskazówka relacji z otoczeniem (pozytywny – bezpiecznie, negatywny – potencjalne zagrożenie, czujność) · pamięć, zachowanie, przetwarzanie informacji · Schematy ludzi, ról i cech: · automatyczne wykonanie określonych zachowań (o ile są wykształcone) – test omijania łosia, wychodzenie z poślizgu, … · wpływ pośredni – wiedza o człowieku wpływa na zachowanie względem niego Wykład 2 - spostrzeganie społeczne 17 Wykład 2 - spostrzeganie społeczne 18 Kontekst a formułowanie s ą dów Stany emocjonalne a formułowanie s ą dów Wyrazistość € figura – tło (ruch, kolor, hałaśliwość, niespodziewane zachowanie,…) Osoby wyraziste: bardziej przyciągająuwagę, sąspostrzegane w sposób bardziej skrajny oraz jako mające większy niżinni wpływ na innych. € kontekst społeczny a kierunek oceny człowieka € 70-letnia polonistka (kobieta, staruszka, …) € Zgodnośćpamięci z nastrojem € Asymetria wpływu nastroju na oceny € Wpływ nastroju na zachowanie (np. pomaganie) € Heurystyka „jak to czuję” – bieżący nastrój jako podstawa sądu € 70-letnia polonistka (kobieta, staruszka, …) € kobieta wśród mężczyzn – bardziej męska czy kobieca? W przypadku wieloznaczno ś ci ocenianych obiektów: € asymilacja – przesunięcie oceny w kierunku zgodnym z dostarczoną informacjąkontekstową(częstszy, bardziej automatyczny, bezwysiłkowy) € kontrast – przesunięcie oceny w kierunku niezgodnym z dostarczoną informacjąkontekstową(rzadszy, efekt procesów kontrolowanych) € Satysfakcja z życia w pochmurny i słoneczny dzień (Schwarz i Clore, 1983) € Nastrój jako wskazówka relacji z otoczeniem (pozytywny – bezpiecznie, negatywny – potencjalne zagrożenie, czujność) € Nastrój a tryb przetwarzania informacji: € pozytywny : przetwarzanie pobieżne, heurystyczne € negatywny : systematyczne, głębokie, analityczne Wykład 2 - spostrzeganie społeczne 19 Wykład 2 - spostrzeganie społeczne 20 [ Pobierz całość w formacie PDF ] |