Władyslaw II Jagiełło, Królowie Polski
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Moneta kolekcjonerska Narodowy Bank Polski Jagie¸¸o popiera¸ twrczoæ artystyczn, lubi¸ zw¸aszcza dzie¸a malarzy ruskich. Zmar¸ 1 czerwca 1434 r. w Grdku, zwanym pniej JagielloÄskim. Pochowany zosta¸ w katedrze na Wawelu. Opracowano w NBP na podstawie: 1. ãPoczet krlw i ksiýt polskichÒ, Czytelnik 1978 2. ãKsi«ga krlw i ksiýt polskichÒ pod red. naukow Stefana K. KuczyÄsiego, åwiat Ksiýki 1999 3. ãPolskie dzieje od czasw najdawniejszych do wsp¸czesnoæciÒ Alicji Dybkowskiej, Jana ûaryna, Ma¸gorzaty ûaryn, PWN 1994 oraz rde¸ encyklopedycznych Moneta kolekcjonerska Wszystkie monety kolekcjonerskie s prawnym ærodkiem p¸atniczym w Polsce. nomina¸ 100 z¸ W dniu 17 kwietnia 2002 r. Narodowy Bank Polski wprowadza do obiegu monet« kolekcjonersk o nominale 100 z¸, przedstawiajc popiersie krla W¸adys¸awa II Jagie¸¸y, wykonan stemplem lustrzanym w z¸ocie. w paÄstwie. Zagroýony przez Krzyýa- kw, do ktrych zbieg¸ Witold, syn Kiejstuta, zawar¸ z nimi w 1382 r. ro- zejm nad rzek Dubiss, w ktrym obieca¸ m.in. przyj«cie w cigu czte- rech lat chrztu wraz z ca¸ Litw. Uk¸ad ten juý w 1383 r. zosta¸ zerwa- ny, a w 1384 r. pogodzony z Witoldem Jagie¸¸o podj¸ zbrojn wypraw« przeciw Krzyýakom. Realn moýli- woæ odparcia agresji krzyýackiej, a takýe realizacji w¸asnych ambicji uzyskania tytu¸u krlewskiego i prze- wagi w rywalizacji z Witoldem na Litwie widzia¸ Jagie¸¸o w zwizkach z Polsk. Ponadto przyj«cie chrzeæcijaÄstwa w obrzdku zachodnim niepomiernie wzmocni¸oby pozycj« Litwy zarwno wobec Krzyýakw, jak i podporzdko- wanej jej prawos¸awnej Rusi. Wkrtce Jagie¸¸o nawiza¸ kontakty z moýny- mi w Ma¸opolsce, wyst«pujc z ich inicjatywy jako pretendent do r«ki Jadwigi i do polskiej korony. W 1385 r. w Krewie zawar¸ uk¸ad o ma¸ýeÄstwie z Jadwig oraz po¸czeniu uni Wiel- kiego Ksi«stwa Litewskiego i Polski. P¸ roku pniej zjazd panw i rycer- metal 900/1000 Au Moneta stanowi kontynuacj« serii ãPoczet krlw i ksiýt polskichÒ, zapocztkowanej przez Narodowy Bank Polski w 1979 r., i jest tematycz- nym dope¸nieniem dwch srebrnych monet i jednej miedzioniklowej, przedstawiajcych krla W¸adys¸awa II Jagie¸¸«, wyemitowanych w 1989 r. W¸adys¸aw II Jagie¸¸o, syn Olgierda Giedyminowicza, wielkiego ksi«cia litewskiego i Julianny, crki Aleksan- dra, ksi«cia twerskiego, urodzi¸ si« prawdopodobnie w 1351 r. Po æmierci ojca w 1377 r. obj¸ w¸adz« zwierzchni na Litwie, pocztkowo dzielc rzdy ze swoim stryjem Kiejstutem, w¸adaj- cym zachodni Litw, obroÄc tradycji pogaÄskiej i wrogiem Zakonu Krzy- ýackiego. W 1382 r., po prbie Kiej- stuta usuni«cia go z tronu, pozby¸ si« stryja, obejmujc samodzielne rzdy stempel lustrzany ærednica 21,00 mm masa 8,0 g wielkoæ emisji 2.200 szt. Awers: Wizerunek or¸a ustalony dla god¸a Rzeczypospolitej Polskiej, po bokach or¸a oznaczenie roku emisji: 20-02, pod or¸em napis: Zü 100 Zü, w otoku napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA. Pod lew ¸ap or¸a znak mennicy: . Ð w Rewers: Popiersie krla W¸adys¸awa II Jagie¸¸y. Wok¸ napis: WüADYSüAW II JAGIEüüO. Poniýej, z prawej strony daty: 1386 / 1434. Projektant awersu: Ewa Tyc-KarpiÄska Projektant rewersu: Anna Wtrbska-Wdowiarska Moneta zosta¸a wyprodukowana w Mennicy PaÄstwowej SA w Warszawie. W¸adys¸aw II Jagie¸¸o Ð Poczet krlw i ksiýt polskich Ð Sk¸ad i druk: Drukarnia NBP Moneta kolekcjonerska Moneta kolekcjonerska stwa w Lublinie okrzykn¸ Jagie¸¸« krlem. Zosta¸ wi«c polskim monarch nie tylko dzi«ki umowie ma¸ýeÄskiej, ale i na mocy wy- boru, czyli elekcji. W 1386 r. przyj¸ w Krakowie chrzest i imi« W¸adys¸aw, poælubi¸ Jadwig« i zosta¸ koronowany na krla Pol- ski. Potwierdzi¸ przywileje szlachty i zobowiza¸ si« odzyska utracone przez Polsk« terytoria. Wkrtce przystpi¸ do chrystiani- zacji swego ojczystego kraju. Juý w 1387 r. ustanowiono w Wilnie biskupstwo dla Litwy, rozpocz«to budow« katedry, powstawa¸y teý pierwsze parafie. Jagie¸¸o we w¸asnych dobrach darowa¸ Koæcio¸owi ziemi« i zwalnia¸ j od podatkw. Dzi«ki fundacji krlowej Jadwigi, Litwini mogli kszta¸ci si« na ksi«ýy najpierw w Pradze, potem zaæ w reaktywowanej Akademii Krakowskiej. Po kilku latach Jagie¸¸o trwale u¸oýy¸ swoje stosunki z Witoldem: w 1392 r. zawar¸ z nim ugod« w Ostrowie, oddajc mu rzdy w Wielkim Ksi«stwie Litewskim, a w 1401 r. - na mocy unii wileÄsko- -radomskiej Jagie¸¸o uzna¸ Witolda jako wielkiego ksi«cia Litwy, zachowujc nad ni zwierzchnictwo z tytu¸em najwyýszego ksi«- cia Litwy. Juý na pocztku panowania rozwin¸ aktywn polityk« zagraniczn. W latach 1387-1388 wcieli¸ do Korony cz«æ ziem ruskich, w 1387 r. przyj¸ ho¸d lenny wojewody mo¸dawskiego, a wkrtce wo¸oskiego, nawiza¸ teý przyjazne stosunki z ksiý«- tami mazowieckimi i s¸upskimi. Bezpotomna æmier Jadwigi w 1399 r. os¸abi¸a pozycj« W¸adys¸awa Jagie¸¸y jako krla Polski, co sprawi¸o, ýe w unii wileÄsko-radomskiej w 1401 r. potwierdzono stosunki mi«dzy Wielkim Ksi«stwem Litewskim a Polsk. W celu umocnienia swych praw do korony polskiej Jagie¸¸o poælubi¸ w 1402 r. wnuczk« Kazimierza III Wielkiego, Ann« Cylejsk. Sto- sunki z Krzyýakami zaostrza¸y si«. Po uk¸adzie w Raciýu w 1404 r. nastpi¸ w 1409 r. najazd wojsk krzyýackich na ziemi« dobrzyÄsk, rozpoczynajcy tzw. wielk wojn« z Zakonem. 15 lipca 1410 r. dosz¸o do wielkiej bitwy na polach pod Grunwaldem, gdzie po ci«ýkich i krwawych zmaganiach Krzyýacy zostali rozgromieni przez wojska polsko-litewskie dowodzone przez W¸adys¸awa Jagie¸¸«. Tryumf grunwaldzki mia¸ ogromne znaczenie dla Polski i Litwy. Po raz pierwszy za¸amujc pot«g« paÄstwa krzyýackiego, zahamowa¸ na kilka wiekw niemieck ekspansj« na wschd, znacznie wzmocni¸ mi«dzynarodowe znaczenie paÄstwa polsko- -litewskiego oraz pozycj« samego W¸adys¸awa Jagie¸¸y. Znakomite zwyci«stwo nie zosta¸o jednak w pe¸ni wykorzystane politycznie, a realne korzyæci wynikajce z podpisanego w 1411 r. w Toruniu traktatu pokojowego by¸y niewielkie. Zgodnie z jego postano- wieniami, ûmud mia¸a powrci do Litwy na czas ýycia Jagie¸¸y i Witolda (po czym mia¸a powrci do Zakonu, co zreszt nigdy nie nastpi¸o). Polska uzyska¸a od paÄstwa zakonnego wysokie odszkodowanie, lecz powinna by¸a odda wielkiemu mistrzowi zamki krzyýackie zdobyte podczas wojny. Pokj toruÄski nie roz- wizywa¸ sprawy krzyýackiej do koÄca, toteý dzia¸ania wojenne by¸y jeszcze kilkakrotnie wznawiane. Rozwizania sporw z Krzyýakami, po bezskutecznych wojnach w 1414, 1419 i 1422 r., szuka¸ W¸adys¸aw Jagie¸¸o w mediacjach pokojowych i rozej- mach, zakoÄczonych wreszcie pokojem zawartym nad jeziorem Melno (obecnie Me¸no) w 1422 r. Wyrazem dalszego zacieænienia stosunkw Polski z Litw na zasadzie rwnorz«dnego, trwa¸ego zwizku by¸a unia w Horodle w 1413 r. Wzros¸y wp¸ywy Polski na Pomorzu, zwi«kszy¸a si« zaleýnoæ od Polski ksiý«cego Mazowsza. Pod wp¸ywem polskiego duchowieÄstwa, sam teý ýywo zaintere- sowany utrzymaniem dobrych stosunkw z papiestwem, Jagie¸¸o odrzuci¸ w 1420 r. propozycj« husytw obj«cia tronu czeskiego, a co wi«cej - w 1424 r. pod naciskiem episkopatu wyda¸ anty- husycki edykt wieluÄski. Zdecydowanie odci¸ si« w nim od husytyzmu, groýc zaÄ najsurowszymi karami, odwo¸a¸ teý polskie posi¸ki dla husytw. Nie majc m«skiego potomka, po æmierci swej trzeciej ýony Elýbiety Granowskiej, siedemdziesi«cioletni juý Jagie¸¸o poælubi¸ w 1422 r. rusk ksi«ýniczk« Zofi« HolszaÄsk. Po przyjæciu na æwiat w 1424 i 1427 r. krlewskich synw W¸adys¸awa (zwanego WarneÄczykiem) i Kazimierza IV JagielloÄczyka, Jagie¸¸o dýy¸ do zapewnienia im nast«pstwa tronu polskiego. Przychylnoæ dla tych dýeÄ moýnow¸adcw i szlachty polskiej zapewni¸o wydanie przez krla aktw gwarantujcych szlachcie dawne przywileje oraz przynoszcych nowe (przywilej czerwiÄski z 1422 r. i jedl- neÄski z 1430 r.). W zamian krl uzyska¸ zapewnienie elekcji jed- nego ze swoich synw. Panowanie Jagiellonw nie opiera¸o si« na prawie dziedziczenia, ale na elekcji, nie wychodzcej w praktyce poza potomkw W¸adys¸awa Jagie¸¸y. By¸ wi«c za¸oýycielem dynastii, ktra swe panowanie zawdzi«cza¸a sta¸ej, przy kaýdej zmianie tronu ponawianej, zgodzie stanw. W¸adys¸aw Jagie¸¸o by¸ zr«cznym politykiem, pe¸nym umiaru i wytrwa¸oæci, a takýe wybitnym dyplomat i wodzem. Poprzez rozsdny kompromis potrafi¸ zneutralizowa separatyzm litewsko- -ruski oraz nawiza trwa¸, dobr wsp¸prac« z pocztkowym rywalem, Witoldem. By¸ w¸adc dbajcym o interes paÄstwa i jego sprawy wewn«trzne. Rzdy sprawowa¸ w duýym stopniu osobi- æcie i by¸ dost«pny dla swoich poddanych. Regularnie co roku objeýdýa¸ ziemie Krlestwa, dogldajc monarszych w¸oæci, rozstrzygajc na miejscu spory, odbywajc sdy i kontrolujc dzia¸alnoæ starostw i urz«dnikw ziemskich. Sam niewykszta¸cony, rozumia¸ jednak potrzeb« oæwiaty i nauki - jego trwa¸ym dzie¸em by¸o odnowienie w 1400 r. za¸oýonej przez Kazimierza Wielkiego Akademii Krakowskiej. Na ten cel przeznaczy¸a przed æmierci swoje klejnoty Jadwiga, ale zas¸ug Jagie¸¸y by¸a realizacja tego dzie¸a, co do dzisiaj upami«tnia nazwa Uniwersytetu - JagielloÄski. Dla odnowionej wszechnicy Jagie¸¸o uzyska¸ zgod« papieýa na otwarcie nowego wydzia¸u teologicznego - czego odmwiono swego czasu Kazimierzowi III Wielkiemu. Jagie¸¸o potrafi¸ wykorzysta uczonych krakowskich do obrony Polski i Litwy na soborze w Konstancji w 1415 r., ma- jcym zakoÄczy wielki roz¸am w Koæciele ¸aciÄskim. Zab¸ysn¸ na nim Pawe¸ W¸odkowic, przedstawiajc doktryn« suwerennoæci paÄstw, rwnieý pogaÄskich, oraz poj«cie wojen sprawiedliwych i niesprawiedliwych. Te ostatnie - wed¸ug niego - prowadzili Krzyýacy napadajc spokojnych ûmudzinw i Litwinw pod pozorem nawracania ich na wiar« chrzeæcijaÄsk. [ Pobierz całość w formacie PDF ] |