Właściwa jakość kanalizacji betonowej,
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
sieci wod-kan | kanalizacja Tomasz Bronowski Stowarzyszenie Producentów Elementów Betonowych dla Kanalizacji W³aciwa jakoæ kanalizacji betonowej Systemy kanalizacyjne, jak wiêkszoæ infrastruktury podziemnej, po zakoñczeniu budowy s¹ zakryte i ich pe³na ocena pod wzglêdem jakoci jest bardzo utrudnio- na, a w niektórych wypadkach wrêcz niemo¿liwa bez zastosowania specjalistycz- nego sprzêtu. W przypadku kanalizacji jakoæ ma bezporednie prze³o¿enie na trwa³oæ i niezawodnoæ funkcjonowania systemu. Szczególnie istotne jest to w przypadku kanalizacji tzw. betonowej. Systemy kanalizacyjne w tej technologii, zgodnie z przyjmowanymi standardami, powinny charakteryzowaæ siê trwa³oci¹ powy¿ej 50 lat. Dowiadczenia polskie nie zawsze to potwierdzaj¹. O jakoci systemów kanalizacyjnych wykonywanych z prefabryko- wanych elementów betonowych decyduje wiele sk³adników, w tym g³ów- nie: faza projektowa, jakoæ czêci zastosowanych do budowy, wykonaw- stwo i jakoæ monta¿u oraz w³aciwe prowadzony nadzór inwestorski. W Polsce, jak w ka¿dej gospodarce rynkowej, decyduje kupuj¹cy, czyli inwestor. W sytuacjach, gdy nie jest on u¿ytkownikiem budowanej sieci kanalizacyjnej, czynnikiem decyduj¹cym staje siê g³ównie cena a nie jakoæ. Pomimo obowi¹zku rozpisywania przetargu, w grze rynkowej praktycznie bior¹ udzia³ tylko dwie strony: inwestor i wykonawca odcinka sieci kanalizacyjnej. Producent elementów stosowanych do budowy oraz projektant w tym procesie czynnie nie uczestnicz¹. tonowej, poprzez ci¹gi technologiczne do jej transportu i dystrybucji oraz urz¹dzeñ wibroprasujacych, koñcz¹c na specjalistycznych for- mach do produkcji prefabrykatów. Wprowadzono nowe receptury na mieszankê betonow¹ z zastosowaniem odpowiednich dodatków tzw. chemii budowlanej. Ponadto wdro¿ono istotne modyfikacje w zak³adowej kontroli jakoci, a niektóre z firm wprowadzi³y systemy zarz¹dzania jakoci¹ bazuj¹ce na miêdzynarodowych standardach. W efekcie podjêtych dzia³añ producenci, którzy przeprowadzili mo- dernizacje, uzyskali wyroby o wysokich parametrach technicznych i u¿ytkowych, przy jednoczesnym zachowaniu pe³nej powtarzalnoci w zakresie jakoci i parametrów wyrobu. Wg opinii specjalistów z Europy Zachodniej produkty tej grupy polskich producentów s¹ porównywalne z tymi z krajów starej UE. Wród powy¿szej grupy producentów elementów betonowych sto- sowanych w kanalizacji powsta³a idea utworzenia organizacji bran¿owej zrzeszaj¹cej firmy dysponuj¹ce nowoczesnym zapleczem technologicz- nym, oferuj¹ce wyroby spe³niaj¹ce wymagania norm europejskich. Ów pomys³ pojawia³ siê wród producentów od kilku lat. Jego zak³adanym celem podstawowym by³o promowanie wyrobów betonowych stoso- wanych w systemach kanalizacyjnych, wspieranie rozwoju techniczne- go i podnoszenie jakoci wytwarzanych wyrobów betonowych. Wzo- rem by³y analogiczne organizacje bran¿owe istniej¹ce w krajach UE. Proces powo³ania Stowarzyszenia Producentów Elementów Betonowych dla Kanalizacji trwa³ kilka miesiêcy. Po spe³nieniu wszyst- kich wymogów formalnych stowarzyszenie zaczê³o oficjalnie dzia³aæ w 2005 r. Pierwsz¹ publiczn¹ prezentacjê mia³o na targach WOD- KAN 2005 w Bydgoszczy. Dziêki pomocy i wspó³pracy firm zrzeszo- nych w SPEBK rozpowszechniane by³y materia³y informacyjne pre- zentuj¹ce now¹ organizacjê bran¿ow¹. Jakoæ wyrobów betonowych stosowanych w kanalizacji Na rynku wyrobów betonowych wykorzystywanych w kanalizacji oferta jest bardzo bogata i zró¿nicowana. Z jednej strony proponuje siê produkty po bardzo niskiej cenie, ale o z³ej jakoci, wytwarzane wg standardów z lat 80. Z drugiej za pojawiaj¹ siê wyroby betonowe nowej generacji, o wysokiej jakoci, odpowiadaj¹ce aktualnym wyma- ganiom i standardom UE, ale nie konkurencyjne cenowo. Proces poprawy jakoci wyrobów przez producentów rozpocz¹³ siê w po³owie lat 90. Zauwa¿alna polaryzacja wród wytwórców ele- mentów betonowych nast¹pi³a w ostatnich 10 latach poprzez zasto- sowanie nowych technologii i urz¹dzeñ do produkcji. Wp³yw mia³a na to pewnego rodzaju konfrontacja z firmami zachodnimi (szczegól- nie niemieckimi). W wyniku tego czêæ polskich producentów wesz³a w fazê wysokiej specjalizacji w zakresie prefabrykowanych elementów dla kanalizacji. Wprowadzano technologiê wibroprasowania, która wy- maga³a zmodernizowania ci¹gów technologicznych rozpoczynaj¹c od zakupów precyzyjnych urz¹dzeñ do przygotowania mieszanki be- 36 kanalizacji betonowej kanalizacja | sieci wod-kan Logo Stowarzyszenia Producentów Elementów Betonowych dla Kanalizacji Stowarzyszenie, realizuj¹c cele statutowe odnonie jakoci i wspie- rania rozwoju technicznego, w po³owie roku 2005 zg³osi³o zapytanie do Polskiego Komitetu Normalizacyjnego o dopuszczalnoæ przywo- ³ywania norm bran¿owych BN w deklaracjach zgodnoci na wyroby betonowe stosowane w kanalizacji. Bezporednim tego powodem by³o ustanowienie w roku 2004 norm zharmonizowanych PN-EN 1916 i PN-EN 1917 na prefabrykowane elementy studzienek kanali- zacyjnych i rury betonowe. Normy te okrelaj¹ w³asnoci techniczne i u¿ytkowe, jakie powinien spe³niaæ wyrób oraz wprowadzaj¹ koniecz- noæ potwierdzania badaniami stawianych w normie wymagañ. Pro- ducent zobowi¹zany jest do wykonania badania typu i okresowych badañ kontrolnych. Oficjalne stanowisko PKN jest jednoznaczne: normy bran¿owe BN zosta³y wycofane i dokumentem odniesienia dla wyrobów betonowych stosowanych w kanalizacji mog¹ byæ tylko w/w normy PN-EN. Opór rodowiska przed stosowaniem nowej normy PN- EN 1917:2004 pt. Studzienki w³azowe i niew³azowe z betonu nie- zbrojonego, z betonu zbrojonego w³óknem stalowym i ¿elbetowe by³ du¿y i wynika³ z poziomu stawianych wymagañ. Dodatkowym czynni- kiem by³ brak w tym czasie krajowego zaplecza badawczego umo¿li- wiaj¹cego wykonywanie badañ w pe³nym zakresie wymaganym norm¹. COBRTI INSTAL znaj¹c potrzeby producentów i opinie stowarzy- szenia bran¿owego oraz specyfikê badañ wykona³ specjalistyczne sta- nowiska badawcze pozwalaj¹ce na wykonywanie badañ w pe³nym zakresie wymaganym norm¹. W koñcówce roku 2005 przeprowa- dzone zosta³y próby funkcjonalne nowych stanowisk badawczych, a od stycznia 2006 roku prowadzi siê, we wspó³pracy ze SPEBK, bada- nia typu studzienek kanalizacyjnych z prefabrykowanych elementów betonowych na zgodnoæ z wymaganiami normy PN-EN 1917:2004. Badania typu obrazuj¹ zdjêcia przedstawione poni¿ej. Próbka odwiertu rdzeniowego w trakcie wykonania Kr¹g betonowy na stanowisku badawczym w trakcie zgniatania Wykonywanie odwiertu rdzeniowego w gotowym elemencie Kr¹g betonowy po badaniu (pêkniêcia i zaryso- wania) 37 sieci wod-kan | kanalizacja Próbka do badania nasi¹kliwoci - wykonana z gotowe- go elementu P³yta pokrywowa na stanowisku badawczym w trakcie badania wytrzyma³oci na obci¹¿enia pionowe Badanie stopni z³azowych na obci¹¿enie pionowe P³yta pokrywowa po badaniu (pêkniêcia i zarysowania) Przygotowane do badania wytrzyma³oci próbki odwiertów rdzeniowych Zwê¿ka w trakcie badania wytrzyma³oci na obci¹¿enie pionowe 36 kanalizacja | sieci wod-kan Zwê¿ka po badaniu (rysy) W celu zapewnienia w³aciwego poziomu parametrów technicz- nych wyrobów, odbiorcy mog¹ wymagaæ od producenta dodatko- wych dokumentów potwierdzaj¹cych w³asnoci produktu, np. certy- fikatów, aktualnych wyników badañ itp. Wystawienie takiego doku- mentu odbywa siê na zasadzie dobrowolnoci i powinno byæ wyra- nie zapisane w umowie na dostawê partii wyrobów. Bior¹c pod uwagê sytuacjê wystêpuj¹c¹ na rynku materia³ów stosowanych w kanalizacji, renomowani producenci prefabrykowa- nych elementów studzienek kanalizacyjnych nie bêd¹ uchlaæ siê od wystawienia dodatkowych dokumentów tzw. dokumentacji wspoma- gaj¹cej na wyrób wg nowej deklaracji. Dla producentów przypadko- wych, oferuj¹cych wyroby o niskiej cenie, bêdzie to forma testu, czy jakoæ produktów jest w pe³ni gwarantowana, a nie przypadkowa. W powy¿szym kontekcie badania kontrolne i badania typu bêd¹ istot- nym instrumentem potwierdzaj¹cym deklarowane przez producenta w³asnoci technicznych wyrobu, a nie tylko wymaganiem formalnym normy. Podstawowym celem badañ jest potwierdzenie w³asnoci pro- duktu deklarowanych przez producenta. Dokumentem dopuszczaj¹- cym wyrób budowlany do obrotu jest deklaracja zgodnoci wysta- wiona przez producenta, w której podany (przywo³any) jest w³aciwy dokument odniesienia. Dla elementów prefabrykowanych studzienek kanalizacyjnych o nominalnych wymiarach nieprzekraczaj¹cych DN 1250 dokumentem odniesienia w deklaracjach zgodnoci mo¿e byæ tylko norma PN-EN 1917:2004, a dla wiêkszych rednic wa¿na Aprobata Techniczna. Zestaw wymagañ podawany w Aprobatach Tech- nicznych, wydanych po zatwierdzeniu normy PN-EN 1917:2004, jest zgodny z t¹ norm¹, a wymagany poziom w³asnoci technicznych i u¿ytkowych wyrobu jest co najmniej na poziomie wymagañ okrelo- nych w normie. Problemy wykonawstwa w kanalizacji O jakoci budowanych sieci kanalizacyjnych w najwiêkszym stop- niu decyduje dowiadczenie, profesjonalizm i uczciwoæ firm wyko- nawczych oraz w³aciwe prowadzony nadzór inwestorski i projekto- wy. Problem niedostêpnoci dobrej jakoci materia³ów i wyrobów stosowanych do budowy obecnie nie wystêpuje. Oferta producen- tów w tym zakresie jest bardzo szeroka. Tryb wyboru bezporedniego wykonawcy odcinka sieci kanali- zacyjnych jest dosyæ z³o¿ony, szczególnie gdy stanowi to tylko czêæ wiêkszego zadania inwestycyjnego. Z regu³y wybór wykonawcy na- stêpuje w drodze przetargu, a g³ówne kryterium stanowi cena. Na- le¿y zaznaczyæ, ¿e nie zawsze musi to byæ bezporedni wykonawca. Z dotychczasowych dowiadczeñ wynika, ¿e praktykowany system tworzy liczne nieprawid³owoci, a niekiedy generuje dzia³ania patolo- giczne. Wystêpowa³y czêste przypadki, ¿e przetarg wygrywa³a zupe³nie nieznana firma wykonawcza niedysponuj¹ca specjalistycznym wypo- sa¿eniem i dowiadczeniem w budowie sieci kanalizacyjnych betono- wych (w technologii tradycyjnej). Czêsto stosowane do budowy s¹ tanie elementy, ale o niskich parametrach, zupe³nie przypadkowych producentów. Dla zachowania pozorów praktykowane jest kupowa- nie od renomowanych wytwórców pojedynczych elementów o wy- maganej jakoci, które posiadaj¹ w³aciwe dokumenty dopuszczaj¹ce do obrotu. Efektem tego s¹ problemy z odbiorem wybudowanych odcinków sieci i przekazaniem do eksploatacji. Najwiêksze dowiad- czenie w zakresie oceny jakoci wykonywanych sieci kanalizacyjnych maj¹ firmy eksploatacyjne, a ich opinie s¹ z regu³y rzeczowe i trafne. Przedsiêbiorstwa te potwierdzaj¹ przytoczone praktyki niektórych wy- konawców. W powy¿szym kontekcie logiczne jest pytanie o wywi¹zywanie siê ze swoich obowi¹zków inspektorów nadzoru i projektantów. In- spektorzy nadzoru z za³o¿enia pe³ni¹ funkcjê kontroln¹ i powinni nad- zorowaæ przebieg budowy we wszystkich jej fazach. W przypadkach, gdy inspektorzy s¹ etatowymi pracownikami inwestora, efekty ich Deklaracja zgodnoci a jakoæ wyrobów Wiêkszoæ stosuj¹cych wyrób budowlany (inwestorzy i wyko- nawcy) traktuj¹ deklaracjê zgodnoci producenta jako konieczny dokument, czysto formalny, nie wnikaj¹c w jego treæ. Pokutuje przekonanie, ¿e odpowiedzialnoæ ponosi tylko producent, który wystawi³ deklaracjê. Przypadki zakwestionowania jakoci wykona- nych sieci kanalizacyjnych pokaza³y, ¿e to jest b³êdny pogl¹d. Od- biorca ma prawo zakwestionowaæ dostarczone przez producenta dokumenty potwierdzaj¹ce jakoæ wyrobu w przypadkach budz¹- cych zastrze¿enia, np. przy elementach studzienek kanalizacyjnych, gdy budz¹ one wizualne zastrze¿enia co do jakoci, a producent powo³uje siê na normê PN-EN. W aspekcie prawnym sprawa deklaracji zgodnoci na wyroby budowlane jest dosyæ zagmatwana. Obowi¹zuj¹cym aktem prawnym jest rozporz¹dzenie ministerstwa infrastruktury z dnia 11.08.2004 r. (Dz. U.198 z 20.09.2004 r), które podaje obowi¹zuj¹cy wzór Krajo- wej Deklaracji Zgodnoci. Przywo³any jest on z normy PN-EN 45014, która ju¿ nie istnieje, gdy¿ zosta³a wycofana i zast¹piona norm¹ PN- EN ISO/IEC 17050:2005 pt. Ocena zgodnoci. Deklaracja zgodno- ci sk³adana przez dostawcê. (Czêæ 1: Wymagania ogólne, Czêæ 2: Dokumentacja wspomagaj¹ca). Stosowanie powy¿szej normy jest dobrowolne, dlatego do czasu zmiany rozporz¹dzenia M I z dnia 11.08.2004 r. obowi¹zuje deklara- cja zgodnoci wg podanego w nim wzoru. 37 sieci wod-kan | kanalizacja pracy nie budz¹ tak licznych zastrze¿eñ jak inspektorów nadzoru doranie zaanga¿owanych w formie umowy czy zlecenia. Ta druga grupa przeby- wa na budowie tylko okazjonalnie i nie jest w stanie w pe³ni ewidencjono- waæ wszystkich faz budowy oraz prowadziæ na bie¿¹co kontroli doku- mentów do³¹czonych do zakupionych przez wykonawcê wyrobów. Przyk³adem, jak du¿a odpowiedzialnoæ ci¹¿y na nadzorze (za gra- nic¹, w niektórych krajach zachodnich) jest obowi¹zek stosowania przez wykonawcê pe³nego monitoringu z wykorzystaniem systemu techniki optycznej w trakcie prowadzenia budowy. Pozwala to dokumentowaæ i rejestrowaæ wszystkie etapy realizacji przy wykorzystaniu technologii ka- mer wideo. Nie jest to tylko zagraniczna nowinka czy ciekawostka tech- niczna, gdy¿ technika taka zosta³a ju¿ wykorzystana w Polsce, przy bu- dowie drogi na trasie ¯ywiec Zwardoñ. Wymaga³ tego generalny wyko- nawca i inwestor m.in. przy prowadzeniu niwelacyjnych pracach ziem- nych, jako dodatkowy materia³ przy ewidencjonowaniu i rozliczaniu z wykonanych prac oraz potwierdzeniach przestrzegania harmonogramu robót. Teoretycznie istotny wp³yw na jakoæ wykonywanych sieci kanali- zacyjnych powinien odgrywaæ projektant. Jednak wykonawcy projektów w du¿ej czêci koncentruj¹ siê na ¿onglowaniu kosztorysami, a specyfi- kacja techniczna jest spraw¹ wtórn¹, a nie podstawow¹. Czêsto projekty nie s¹ weryfikowane, niepraktykowany jest te¿ obecnie nadzór projek- towy, co zwi¹zane jest z obni¿eniem kosztów. xxx xxx Jak mo¿na wp³yn¹æ na poprawê jakoci? Problem jakoci kanalizacji betonowej jest obecnie bardzo aktual- ny i istotny, poniewa¿ w najbli¿szych latach realizowane bêd¹ liczne inwestycje w tym zakresie. Szacuje siê, ¿e do 2010 roku nak³ady na budowê, rozbudowê i modernizacjê sieci kanalizacyjnych w Polsce wynios¹ ponad 20 mld z³. Wynika to z obowi¹zku jaki nak³ada na nasz kraj dyrektywa 91/27/EWG dotycz¹ca oczyszczania cieków komu- nalnych i infrastruktury z tym zwi¹zanej. Przewiduje siê, ¿e wyroby z betonu bêd¹ dominuj¹ce w budowie wszelkiego rodzaju obiektów pionowych na sieciach zbiorczych. Od- nosiæ siê to bêdzie do wszelkiego rodzaju studni, przepompowni i osadników. Podstawowym materia³em studzienek kanalizacyjnych bêdzie beton, niezale¿nie od materia³u ruroci¹gów, z którymi stu- dzienki wspó³pracuj¹. Równie¿ dla ruroci¹gów w wiêkszych redni- cach beton bêdzie materia³em dominuj¹cym. W celu osi¹gniêcia stabilnej poprawy jakoci wykonywanych sieci kanalizacyjnych postuluje siê: l egzekwowanie przestrzegania prawa, obowi¹zuj¹cych przepisów i norm, l wprowadzenie zmian w organizowanych przetargach, l okrelanie precyzyjnych kryteriów technicznych, a nie tylko ceno- wych, l weryfikacjê wykonawców pod k¹tem wyposa¿enia technicznego, dowiadczenia, rekomendacji itp., l zapewnienie mo¿liwoæ uczestniczenia w przetargach producen- tom wyrobów, a nie tylko wykonawcom. l egzekwowanie od projektantów dok³adnej specyfikacji technicznej, a w uzasadnionych wypadkach prowadzenia nadzoru autorskiego. n 36 [ Pobierz całość w formacie PDF ] |