Właściwości toksyczne i pożarowe substancji niebezpiecznych, Straż PSP
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Właściwości toksyczne i pożarowe substancji niebezpiecznych Materiałami trującymi nazywa się takie substancje i ich mieszaniny, które w razie przedostania się do organizmu lub w kontakcie z powierzchnia ciała zagrażają życiu i zdrowiu ludzi i zwierząt. Materiały takie, często w małych ilościach, powodują miejscowe lub ogólne uszkodzenia w organizmie z następczymi zaburzeniami czynnościowymi. Objawy i skutki działania substancji trujących na organizmy żywe określa się jako zatrucia. W zależności od stopnia uszkodzenia zdrowia rozróżnia się zatrucia lekkie ciężkie , z całym szeregiem stopni pośrednich, W zależności od czasu trwania ekspozycji ostre chroniczne. Zatrucia ostre występują w wyniku działania na organizm dużych ilości substancji trujących i przebiegają gwałtownie, z szybko zmieniającymi się objawami, kończąc się z reguły śmiercią po upływie 1-2 dni, często kilku godzin, a nawet minut. Zatrucia chroniczne (przewlekłe) rozwijają się w wyniku długotrwałego działania na organizm małych ilości substancji trujących. Schorzenia te charakteryzują się powolnym przebiegiem (miesiące, lata), często bez wyraźnie widocznych objawów. Niekiedy zatrucie przewlekłe może przejść w ostre. Będzie to wynikiem codziennego przyjmowania do organizmu niewielkich dawek substancji trujących, które ulegają bardzo powolnym przemianom w organizmie. W przypadku tym występuje efekt nagromadzenia się trucizny, co wywołuje zatrucia ostre. Tego rodzaju zjawisko ma szczególne znaczenie przy stałej lub długotrwałej pracy z substancjami toksycznymi. Działanie substancji trujących na organizm żywy zależy od wielu czynników, takich jak: —rodzaj substancji toksycznej, —droga przenikania do organizmu, —dawka (stężenie), —własności fizyko/chemiczne —przemiany jakim ulegają w organizmie, —podatność organizmu na zatrucia itp. Przenikanie substancji trujących do organizmu może następować przez skórę, przewód pokarmowy i drogi oddechowe: — przez drogi oddechowe — głównie gazy, opary cieczy lub ciał stałych. Tą drogą następują zatrucia w ilości 90-95%, —przez powierzchnię skóry — głównie ciała stałe i ciecze, a także niektóre gazy i pary łączące się z wilgocią skóry człowieka, wywołujące działania drażniące i inne. Takie przypadki mają miejsce przede wszystkim przy bezpośrednim zetknięciu się z daną substancją zwykle przez polanie powierzchni ciała, —przez przewód pokarmowy — ciała stałe, ciecze, w nielicznych przypadkach gazy i opary — możliwe przy niedostatecznej higienie osobistej, przypadkowe albo wynikające z działań samobójczych. Niebezpieczne materiały chemiczne dzielą się na następujące grupy: ogólnotrujące - powodują ostre lub chroniczne zatrucie prowadzące często do zejść śmiertelnych, szkodliwe - powodują schorzenia ustroju na skutek zatrucia, żrące - po zetknięciu z żywą tkanką powodują jej zniszczenie, drażniące - wywołują stany zapalne skóry, błon śluzowych i oczu, neurotoksyczne - mogą uszkodzić centralny układ nerwowy i nerwy obwodowe, alergiczne - wywołują w ustroju odczyn typu uczuleniowego, narkotyczne - mogą wywołać stan oszołomienia lub utraty przytomności, rakotwórcze - mogą być przyczyną powstania zmian nowotworowych w organizmie motogenne - mogą powodować uszkodzenia aparatu dziedzicznego, zmieniać cechy dziedziczne potomstwa, upośledzające - mogą powodować zakłócenia (zmiany) w rozwoju wewnątrz- macicznym płodu . Niezależnie od przyjętego podziału, należy pamiętać, że wiele toksycznych środków przemysłowych może charakteryzować się działaniem mieszanym. Ilść substancji trującej, konieczną do wywołania widocznych objawów zatrucia nazywamy dawką. Dawki trujące substancji w stanie stałym i ciekłym określa się, podając masę trucizny, wywołującą określone objawy zatrucia, w miligramach lub w gramach na kilogram masy ciała. Z dwóch substancji trujących bardziej toksyczna jest ta, której dawka wywołująca zatrucie jest mniejsza. Parametry toksyczne Dawka trująca (DT) — oznacza najmniejszą ilość substancji trującej wywołującą wyraźne objawy zatrucia. Dawka śmiertelna (DL) — oznacza najmniejszą ilość substancji trującej powodującą zejście śmiertelne. Średnia dawka śmiertelna (LD 50 lub DL 50 ) —jest to ilość substancji, która po przyjęciu przez szczury o wadze 200-300 g żywej masy, powoduje śmierć połowy grupy zwierząt doświadczalnych przez upływem 14 dni. Wynik podaje się po przeliczeniu w miligramach na kilogram wagi ciała. Najwyższe dopuszczalne stężenie na stanowisku pracy (NDS) Jest to takie stężenie substancji trującej, które przy stałym kontakcie z nią w ciągu 8- godzinnego dnia pracy przez wieloletni nawet okres nie wywołuje żadnych objawów zatrucia. Najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe (NDSch,). Jest to stężenie czynników szkodliwych dla zdrowia — ustalone jako wartości średnie - które nie powinno powodować ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika oraz jego przyszłych pokoleń, jeśli utrzymuje się ono w środowisku pracy nie dłużej niż 30 minut w czasie zmiany roboczej. Najwyższe dopuszczalne stężenie progowe (NDSP). Jest to stężenie czynników szkodliwych dla zdrowia, które ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia pracownika nie mogą być przekroczone w środowisku pracy. Próg wyczuwalności węchowej (PWW) Jest to dana liczbowa określająca minimalną ilość danej substancji w atmosferze, która może być już wyczuwalna przez zmysł powonienia człowieka. Działanie substancji na organizmy żywe i środowisko. Trucizny są to związki chemiczne, które wskutek swych własności wprowadzone w określonej ilości do organizmu, mogą wywołać zakłócenia normalnych funkcji życiowych lub spowodować śmierć w zależności od czasu oddziaływania. Zjawiska toksycznego oddziaływania na organizm ludzki wraz z wynikającymi z tego skutkami nazywamy zatruciami , które dzielą się na: — zatrucia ostre — spowodowane wprowadzeniem do organizmu jednorazowej, właściwej dla danej substancji ilości, a objawy jej oddziaływania są wyraźne, — zatrucia przewlekłe — spowodowane wprowadzeniem stosunkowo małych ilości substancji chemicznej lecz przez dłuższy okres czasu, a objawy widoczne mogą nie występować, dopiero skutki dostrzegalne mogą być po okresach czasu sięgających kilku miesięcy, kilku lat itp., — zatrucia podostre — mają charakter pośredni. Substancje toksyczne mogą działać w dwojaki sposób: — miejscowo — atakując tkanki z którymi się bezpośrednio stykają np. chlor, amoniak i inne przeważnie o działaniu silnie drażniącym i wywołującym odruchy obronne organizmu, typu: wydzielanie śluzu, drażnienie górnych i dolnych dróg oddechowych, kaszel, łzawienie. —ogólne – wchłanianie przez organizm, a następnie narządy wewnętrzne, przy czym często pośrednio oddziaływają na system nerwowy, powodując brak odruchów obronnych człowieka Parametry pożarowe Temperatura zapłonu –jest to najniższa temperatura, przy której ciecz palna ogrzana w określonych warunkach, wydziela taką ilość palnych gazów , które nad powierzchnią wytworzą z powietrzem mieszaninę palną zdolną zapalić się od bodźca termicznego (płomienia) . Temperatura samozapalenia – jest to najniższa temperatura przy której następuje samozapalenie , bez dodatkowego bodźca termicznego np. iskry . Dolna granica wybuchowości (DGW) –najniższe stężenie substancji palnej w mieszaninie z powietrzem, przy którym może już wystąpić zapalenie się tej substancji pod wpływem bodźca termicznego. Górna granica wybuchowości (GGW) –najwyższe stężenie substancji palnej w mieszaninie z powietrzem , przy którym jeszcze może wystąpić zapalenie się tej substancji pod wpływem bodźca termicznego . [ Pobierz całość w formacie PDF ] |