W walce o Wielką Polskę 1945-1956, Polityka
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
T EMAT MIESIÑC A O WIELKA POLSKE Stronnictwo Narodowe byo najwikszym i jednym z najbardziej znaczcych ugrupowa politycznych II RP Progra mowymi celami SN byy budowa silnej narodowej i katolickiej Polski walka z komunizmem denie do unowocze nienia technologicznego i rozwoju gospodarczego kraju Krytykowano autorytarne rzdy marszaka Pisudskiego naraajc si na represje policyjne W czasie II wojny wiatowej narodowe podziemie zbrojne liczyo ponad 12 tys onierzy za SN wsptworzyo struktury cywilne Polskiego Pastwa Podziemnego Po 1944 r nie uznajc uzurpatorskich rzdw komunistw stronnictwo kontynuowao polityczn i zbrojn dziaalno w konspiracji Po zakoczeniu wojny byo to jedyne ugrupowanie ktre konsekwentnie i bez zastrzee uznawao Rzd RP na Wychodstwie za jedynego legalnego reprezentanta narodu polskiego onierze narodowych formacji zbrojnych stanowili elit antykomunistycznego zrywu niepodlegociowego z lat 19451956 „ycie i mier dla Narodu” Endeckie podziemie polityczne i wojskowe ojciech Muszyski IPN arszawa Tragizmu sytuacji dopeniay nadejcie wraz z Armi Czerwon nowej okupacji i fala aresztowa ktra obja te naro dowcw Ustanowione przy poparciu so wieckich bagnetw rzdy komunistyczne od pocztku rozpoczy fizyczn i propa gandow walk z podziemiem niepodle gociowym szermujc hasami patrio tycznymi Prbujc odwrci uwag spoe czestwa na pierwszy plan wysunito propagowanie powrotu Polski nad Odr i Nys uyck haso ukradzione z pro gramu wojennego Obozu Narodowego Komunici nie byli jednak w stanie reali zowa tego hasa pod ich rzdami ziemie odzyskane niszczone i grabione przez So wietw stay si terenem bezprawia i przemocy Narodowcy mogli jedynie g boko ubolewa nad zniweczeniem ich idei Kierownictwo Stronnictwa Narodowego w Kraju Stronnictwo Narodowe nie zamierzao wzorem innych stronnictw podziemnych szuka ugody z marionetkami Stalina Przeom lat 1944 i 1945 by dla polskiego pod ziemia niepodlegociowego okresem tragicz nym Klska powstania warszawskiego oznacza a nie tylko zburzenie stolicy tysice polegych i zniszczenie centrali oraz materialnego i inte lektualnego zaplecza podziemia niepodlegocio wego Jej najgroniejszymi skutkami byy szok w spoeczestwie polskim zachwianie wiary w zwycistwo ujawniajce si postawy zniech cenia i brak zaufania do kierownictwa podziemia NIEZALE˚NA GAZETA POLSKA Warszawa, 5 wrzeÊnia 2008 r. I W WALCE 19451956 W WALCE O W IELKÑ P OLSK ¢ Mieczyk Chrobrego odznaka Stronnictwa Narodowego SN kolejno przewodniczyli ks ady saw Matus (do lipca 1945 r) nastpnie Jan Matachowski Kierownikiem organi zacyjnym by Leon Mirecki czerwcu 1945 r dokooptowano jeszcze Augusta M i c h a o w s k i e g o lipcu 1945 r zosta aresztowany Leon Mirecki a od bezporedniej pracy poli tycznej we wadzach SN odeszli naciska ni przez hierarchi kocieln ks Matus i ks Jan Stpie tej sytuacji we wrze niu 1945 r dokooptowano do skadu Pre zydium Lecha Haydukiewicza (syna Jze fa) odzimierza Marszewskiego itol da Sawickiego itolda wieewskiego i Tadeusza Maciskiego Do padziernika 1945 r Prezydium przewodniczy Jan Matachowski nastpnie itold Sawicki grudniu 1945 r przyby do Polski kurier SN Edward Sojka dysponujcy penomocnictwami od Tadeusza Bielec kiego (prezesa SN na emigracji) do prze prowadzenia zmian w kierownictwie stronnictwa Po nawizaniu kontaktu z dziaaczami SN zreorganizowa skad Prezydium SN eszli do niego ks a dysaw Matus Leon Dziubecki Ludwik Chaberski Lech Haydukiewicz odzi mierz Marszewski Bronisaw Ekiert Ta deusz Maciski Tadeusz Musia ta kim mniej wicej skadzie wadze SN zo stay ostatecznie rozbite aresztowaniami w grudniu 1946 r i ju si nie odrodziy Organizacja terenowa SN Struktura SN w 1945 r obejmowaa cztery dzielnice (podzielone na okrgi) warszawsk kierownik Szymon Pora dowski lubelsk bigniew Nowosad krakowskolsk mec adysaw Ko sturek i poznaskopomorsk Henryk Grabowski Dziaao cznie 1 okrgw biaostocki prezes Czesaw Pilar cz stochowski (funkcjonowa do koca 1946 r) prezes Klemens Korczewski krakowski (do poowy 1947 r) prezes J Haydukie wicz nast Tadeusz oowicki lubelski (do poowy 1946 r) Adam Majewski (do poowy 1945 r) nastpnie Anio Mi cha Kozowski dzki (do koca 1946 r) itold Kotowski pomorski (19451947) dzieli si na podokrgi poudniowy Bydgoszcz Janusz Patalong oraz p nocny Gdask Alfons Sergot pozna ski (do 1946 r) adysaw Mieczkowski radomskokielecki Stanisaw Egejman rzeszowski (19451947) Kazimierz Mi recki (do maja 1945 r) Jzef Saabun (do listopada 1945 r) adysaw Tutek war szawski (19451947) adysaw Emil Furka nast Tadeusz Maciski i Kazi mierz Brzeziski Przy SN funkcjonowao wiele organiza cji afiliowanych min Komitet iem schodnich pod kierownictwem yg munta Nowosada i Jzefa ieliskiego Komitet powsta w 1943 r skupiajc eks pertw problematyki kresowej oraz so wietologw mia opracowa program polskiej polityki wschodniej na okres po wojenny Jednym z problemw ktremu powicano najwicej uwagi byy zagad nienia stosunkw polskoukraiskich Ko mitet jak rwnie SN sta na stanowisku nienaruszalnoci wschodniej granicy Pol ski z 1938 r iele uwagi powicano le dzeniu sytuacji ludnoci polskiej na kre sach i informowaniu o niej Rzdu RP na ychodstwie podziemia niepodlego ciowego i opinii publicznej Komitet funkcjonowa do poowy 1946 r gdy zo sta rozbity aresztowaniami Narodowe Zjednoczenie Wojskowe Organizacj zbrojn SN byo Narodowe jednoczenie ojskowe podlegajce y dziaowi ojskowemu Prezydium SN N powstao w listopadzie 1944 r z po czenia Narodowej Organizacji ojsko wej (od 1942 r w strukturze AK) i Naro dowych Si brojnych (scalonych z AK w 1944 r) oraz niektrych struktur tere nowych AK Kolejnymi komendantami gwnymi N byli ppk Albin Rak „Lesiski” (nie obj stanowiska) pk Ta deusz Danilewicz „Kuba” (do czerwca 1945 r) kpt odzimierz Marszewski „Gorczyca” (do lutego 1946 r) pk Bro nisaw Banasik „Stefan” (aresztowany w styczniu 1948 r) Komendantk Naro dowego jednoczenia ojskowego Ko biet bya Maria Mirecka „Marta” Struk tura terenowa skadaa si z 16 okrgw uywajcych niekiedy innych nazw orga nizacyjnych Narodowe Siy brojne Na rodowa Organizacja ojskowa i Narodo wy wizek brojny Liczebno struktur N w 1945 r mona oszacowa na ok 5 tys onierzy Najwiksze nasilenie aktywnoci N przypadao na okres 19451947 Dziaa nia partyzanckie i akcje dywersyjne pro wadzono na du skal na Podlasiu p nocnym Mazowszu i Lubelszczynie Niektre tereny zostay wwczas cakowi cie oczyszczone z komunistw na innych wadza PPR i UB ograniczaa si do rejo nw gdzie stacjonoway sowieckie garni zony Jednym z najwikszych oddziaw bya 3 ileska Brygada N kpt Ro mualda Rajsa „Burego” dziaajca na Biaostocczynie Na innych terenach ograniczano si do operowania niewielki mi kilkudziesicioosobowymi oddziaami Pogotowia Akcji Specjalnej N Priory tetowym zadaniem byo zwalczanie grup pacyfikacyjnych NKD UB i KB ktre penetroway teren tropic partyzan tw i wspierajc ich ludno cywiln Jednym z najwikszych tego rodzaju suk Prac podziemn zaczto od nowa w wa runkach o wiele trudniejszych ni na po cztku okupacji niemieckiej „Ciko jest zaczyna od pocztku” pisa Tadeusz Maciski „Prus” kierownik Okrgu Sto ecznego SN na amach konspiracyjne go „arszawskiego Gosu Narodowego” z 5 grudnia 1944 r „A ta wanie czyn no staa si od dwch z gr miesicy treci polskiego ycia podziemnego w Kraju ykonywa j musi nie tylko podziemna arszawa lecz w bardzo wie lu przypadkach caa Polska od czasu gdy zostaa arszawy to znaczy nie tylko swej stolicy lecz przede wszystkim swej gowy w konspiracji pozbawiona Jest to stan dramatyczny Podziemna ar szawa przestaa istnie Nie posiada poli tyki nie posiada wojska nie dysponuje propagand nie ma ludzi orodkw dys pozycji rozkazw rodkw materialnych nie ma wobec tego pracy i jej wynikw Dorobek piciu lat naszej pracy walki i piciu lat ofiar ley w gruzach aczy namy od Pocztku” Pierwszym posuniciem byo odtwo rzenie Prezydium SN ktre miao nadzo rowa struktury polityczne i wojskowe wyniku aresztowa skad Prezydium ulega czstym zmianom Ju 8 marca 1945 r zosta aresztowany jego przewod niczcy Aleksander wierzyski oraz Mieczysaw Jakubowski Stanisaw Jasiu kowicz Dwa tygodnie pniej do wizie nia NKD trafi jeszcze bigniew Sty pukowski szyscy stanli pniej przed moskiewskim sdem w synnym Procesie Szesnastu Przywdcw Polski Podziem nej kwietniu 1945 r do Prezydium SN pod przewodnictwem Jzefa Haydukiewi cza zostali dokooptowani Leon Mirecki ks adysaw Matus ks Jan Stpie i Jan Matachowski Po aresztowaniu Hay dukiewicza w kwietniu 1945 r Prezydium Autonomiczn dziaalno prowadzia Modzie Wszechpolska zrzeszajca studentw oraz Modzie Wielkiej Polski przeznaczona dla licealistw i mo dziey pracujcej Organizacje te skupiay si na pra cach formacyjnych samoksztaceniowych i szkoleniu politycznym niekiedy ich czonkowie uczestniczyli w dziaalnoci propagandowej oraz wspierali podzie mie zbrojne Podobny cho nieco bardziej specyficzny profil dziaania miao wsppracujce z SN harcerstwo narodowe tzw Hufce Polskie W 1946 r wadzom SN NZW podporzdkoway si resztki Narodowych Si Zbrojnych (frakcji niescalonej z AK zwizanej z przed wojennym ONR) kierowanych przez Stanisawa Kaszni c i Lecha Neymana II NIEZALE˚NA GAZETA POLSKA Warszawa, 5 wrzeÊnia 2008 r. W WALCE O W IELKÑ P OLSK ¢ cesw byo rozbicie pod Kurywk 5 maja 1945 r ponad 1osobowej grupy operacyjnej NKD Rozbijano posterun ki MO siedziby UB wizienia i areszty uwalniajc ludzi podziemia niepodlego ciowego Likwidowano take szczegl nie niebezpiecznych funkcjonariuszy UB i konfidentw Natomiast starano si uni ka walk z oddziaami regularnego oj ska Polskiego asig charakter i liczeb no powojennej partyzantki antykomuni stycznej znacznie wikszy ni walki powstacw styczniowych powodowa e mona je rwnie okrela mianem po wstania czasem w wyniku strat i nasycenia terenu formacjami komunistycznymi i agentur operatywno oddziaw po wstaczych spada i ograniczya si do akcji zaopatrzeniowych i nielicznych star z UB i MO Oddziay staray si prze trwa jak najduej majc nadziej e oczekiwany wybuch wojny achodu z Sowietami pozwoli im podj dziaania na szersz skal Kierownictwo SN dy o do ograniczenia i stopniowej likwidacji partyzantki Jej dziaalno i sukcesy byy bowiem zdaniem wadz SN niewsp mierne do strat ktre ponoszono a po nadto obecno partyzantw w terenie powodowaa represje komunistw wobec ludnoci Jednak dynamika wydarze na prowincji zwaszcza masowy opr spoe czestwa i napyw do oddziaw ludzi za groonych aresztowaniem uniemoliwia y te plany Jednym z ostatnich oddziaw partyzanckich bya zlikwidowana przez UB i KB na Biaostocczynie w listo padzie i grudniu 1952 r grupa N ppor Stanisawa Grabowskiego „iarusa” Ostatnia struktura Komenda Powiatowa N Bielsk Podlaski ujawnia si w 1956 r Pojedynczy onierze N ukrywali si do pocztku lat 6 Stanowisko polityczne SN ikszo aktywnych czonkw SN nie akceptowaa moliwoci kompromisu z komunistami trwaa w podziemiu lub walczya z broni w rku w oddziaach powstaczych N Nie do zaakceptowa nia bya dla narodowcw faktyczna okupa cja ziem polskich przez Armi Czerwon wszechwadza sowieckich komisarzy i UB Nie godzono si te na oderwanie Kresw schodnich oraz grabie wasnoci pry watnej prowadzonej w ramach tzw nacjo nalizacji przemysu nieruchomoci miesz kalnych i tzw reformy rolnej wracano uwag e szczeglnie to ostatnie posuni cie nie miao na celu uzdrowienia stosun kw rolnych polskiej wsi lecz przeciwnie prowadzio do ich pogorszenia dalszego rozdrobnienia wasnoci chopskiej co w przyszoci uatwi kolektywizacj na wzr sowiecki sprawie mniejszoci na rodowych zwaszcza ydowskiej naro dowcy po dowiadczeniach Holokaustu zmienili swe dotychczasowe nacechowane stereotypami stanowisko Niech naro dowcw budzio jednak widoczne popar cie ydw dla komunistycznej wadzy i ich udzia w strukturach PPR i UB Ge Metodami zbrojnymi i propagand narodowcy zwalcza li narzucone Polsce wadze komunistyczne zarwno zbrodniczy Urzd Bezpieczestwa jak i Polsk Parti Robotnicz oraz tzw stronnictwa sojusznicze Polsk Parti Socjalistyczn Stronnictwo Ludowe i Stronnic two Demokratyczne Kontestowano take jako nazbyt ugodow legaln opozycj Polskie Stronnictwo Ludo we Stanisawa Mikoajczyka Stronnictwo Pracy Karo la Popiela czy rodowisko „Tygodnika Powszechnego” Stronnictwo Narodowe stao si wyrazicielem najbar dziej nieprzejednanej postawy walki z komunistami czemu dawa wyraz raport NKWD z wrzenia 1945 r w ktrym donoszono do Moskwy „Stronnictwo Naro dowe ktre odgrywao kierownicz rol w ostatnim skadzie rzdu emigracyjnego jest obecnie czoow si podziemia reakcyjnego w Polsce i nie zamierza z podziemia wychodzi Nieustpliwa pozycja Stronnic twa Narodowego wobec Zwizku Sowieckiego i Pol skiego Rzdu Jednoci Narodowej zostay wyranie sformuowane w rozpowszechnianej przez nie niele galnej prasie” z Sowietami e jeszcze nie wszystko jest stracone Antykomunistyczn propagand naro dowcy zaktywizowali przed tzw Referen dum Ludowym z 3 czerwca 1946 r na woujc ludno do gosowania na dwa pierwsze pytania dotyczce likwidacji se natu i nacjonalizacji przemysu na „nie” za na trzecie dotyczce granicy na Odrze i Nysie na „tak” Jednak cz struktur terenowych zwaszcza lokalni dowdcy N nie przejmowali si poli tycznymi niuansami nawoujc do goso wania trzy razy „nie” lub po prostu do bojkotu „komunistycznej farsy” Po sfa szowaniu przez PPR i UB wynikw refe rendum kierownictwo SN zamierzao ogosi bojkot wyborw sejmowych w 1947 r ostatecznie jednak wezwano do oddawania gosw na listy PSL mimo zastrzee do Mikoajczyka i jego linii politycznej Aresztowania w 1947 r za mkny ostatecznie zorganizowan dzia alno SN w Polsce cho gdzieniegdzie regionalne struktury przetrway nieco duej Wsppraca z innymi organizacjami podziemnymi Przedstawiciele SN szukali porozumienia z innymi polskimi organizacjami pod ziemnymi 1946 r z inicjatywy o dzimierza Marszewskiego powsta Komi tet Porozumiewawczy Organizacji Demo kratycznych Polski Podziemnej Tworzyli go Marszewski (przewodniczcy) i Kazi mierz towski reprezentujcy SN ppk incenty Kwieciski z organizacji „ol no i Niezawiso” acaw Lipiski z pisudczykowskiego Stronnictwa Nieza wisoci Narodowej oraz przedstawiciele niezalenych struktur PPS Komitet mia koordynowa dziaania polityczne wszyst kich odamw nielegalnej opozycji po nadto opracowa tekst Memoriau do ON omawiajcego sytuacj w Polsce Jego czonkowie zostali aresztowani na pocztku 1947 r 1946 r dziaacze SN wczyli si do akcji prowadzonej przez Edwarda Sojk powoania w waniejszych miastach sieci Delegatur Rzdu RP na ychodstwie podlegych emigracyjnemu MS Miay by one wstpem do przynajmniej cz ciowej odbudowy struktury Delegatury Rzdu z okresu wojny Doranym celem delegatur byo poredniczenie w przepy wie informacji i funduszy midzy Rz dem RP a strukturami podziemnymi w kraju udzielanie wsparcia finansowego dziaaczom podziemia i ich rodzinom Delegatury zostay rozbite przez UB w la tach 19461947 alka z komunizmem z Sowietami i ich polskimi kolaborantami bya dla na rodowcw spraw najwaniejsz Nigdy nie brano jednak pod uwag moliwoci aby w tej walce szuka porozumienia z podziemiem ukraiskim Pami o zbrod niach nacjonalistw ukraiskich bya zbyt wiea co powodowao e zarwno dla wadz SN jak i Komendy Gwnej N moliwo taka bya nie do przyjcia neralnie do ydw odnoszono si neutral nie natomiast koncentrowano si na wro giej mniejszoci ktra sprzymierzya si z nowym okupantem Na przykad w pi mie „Nard walczy” z 3 maja 1945 r Informujc o 15 tys ydw ktrzy prze yli okupacj niemieck stwierdzano „ikszo wrcia do handlu a zwasz cza porednictwa inteligencja do swego zawodu Do tych nie mamy pretensji Obok nich jednak zachowa si yd wieczny denuncjant oskaryciel mciciel za doznane i nie doznane krzywdy” Antykomunistyczna propaganda Gwnym zadaniem podziemnych struktur SN staa si walka propagando wa ktrej rodkami byy konspiracyjna prasa i ulotki Po wojnie w porwnaniu z okresem wczeniejszym oglna liczba tytuw prasy narodowej spada i szacuje si e w 19451949 ogem nie przekro czya 1 Tendencja ta bya charaktery styczna dla caego podziemia o ile bo wiem w czasie okupacji niemieckiej og em ukazywao si ponad 12 tys tytuw o tyle w latach 19441953 byo ich tylko ok 45 Nastpi wwczas powany spa dek nakadw i objtoci oraz obnienie poziomu czasopism By to wynik wy czerpania picioletni wojn i stratami kadry kierowniczej Nie byo ju rezerw zaczynao brakowa zaplecza i rodkw finansowych Brak wykwalifikowanych pracownikw propagandy odbija si wyranie na tech nicznej stronie wydawnictw abrako oglnopolskich organw prasowych kt rych miejsce zajy pisma regionalne By y to inicjatywy w wikszoci oddolne samodzielne lub sabo nadzorowane przez kierownictwo SN Ograniczone nakady i trudnoci wydawnicze powodoway e rol prasy przejmoway ulotki Tre pu blikacji stawaa si mniej wana istotna bya sama obecno wolnego sowa i jego znaczenie moralne Ulotki byy symbo lem e walka i opr przeciwko komuni stom w kraju trwa e nadal mona liczy na wybuch wojny zachodnich aliantw NIEZALE˚NA GAZETA POLSKA Warszawa, 5 wrzeÊnia 2008 r. III W WALCE O W IELKÑ P OLSK ¢ HYMN MODYCH Pie uroczysta Stronnictwa Narodowego na melodi „Warszawianki 1831 r” Zoty soca blask dookoa Orze Biay wzlata wzwy W gr wzniemy dumne czoo Patrzc w Polski Znak i Krzy Polsce niesiem odrodzenie Depczc podo fasz i brud W nas mocarne wiosny tchnienie W nas jest przyszo z nami lud Naprzd idziem w skier powodzi Niechaj wroga przemoc dry Ju zwycistwa dzie nadchodzi Wielkiej Polski moc to my (bis) Leon Dziubecki w 1946 r przewodniczcy Prezydium Zarzdu Gwnego SN zdjcie wizienne skiego zm w wizieniu w 1948 r) o dzimierz Bilan (delegat rzdu we ro cawiu zamordowany we ronkach 21 kwietnia 1951 r) adysaw Tutek (prezes Okrgu Rzeszowskiego SN zmar na skutek pobytu w wizieniu w 1951 r) Oficerowie i onierze naro dowego podziemia zbrojnego kpt Ro muald Rajs „Bury” (zamordowany 5 stycz nia 195 r w Biaymstoku) Tadeusz a wadziski (czonek Komendy Gwnej N stracony 15 stycznia 1948 r w wizieniu mokotowskim) odzimierz Marszewski (zamordowany 1 marca 1948 r) Adam Mirecki (emisariusz SN zamordowany 24 padziernika 1952 r) Lechosaw Roszkowski (czonek Komen dy Gwnej N i Prezydium SN za mordowany 15 stycznia 1948 r) Jan Mo rawiec (czonek Komendy Gwnej N zamordowany 15 stycznia 1948 r) Dziaacze M i narodowych organizacji modzieowych itold Borowski (pre zes M 2 czerwca 1945 r poleg w wal ce z NKD) Tadeusz abdzki (redak tor „szechpolaka” 9 kwietnia 1946 r zamordowany w czasie ledztwa przez funkcjonariuszy UB) Mieczysaw Ggo rowski (dziaacz MP zamordowany 24 padziernika 1952 r) To tylko nie liczne przykady z tysicy ofiar komuni stycznych zbrodni To samo stanowisko zajmowali kierowni cy niszych szczebli ktrzy nie zamierza li wzorem niektrych terenowych do wdcw iN zawiera porozumie lub szuka wsppracy z Ukraisk Powsta cz Armi Co wicej oddziay party zanckie N i NS zwalczay UPA z rwn bezwzgldnoci co UB i KB Na Rzeszowszczynie do pocztku 1947 r narodowe podziemie zbrojne zmuszone byo nawet walczy na dwa fronty prze ciwko komunistom i w obronie polskiej ludnoci przed terrorem UPA Straty walce zbrojnej w egzekucjach i wi zieniach tracili ycie zarwno najwa niejsi jak i szeregowi dziaacze SN Ci ktrych nie udao si zama fizycznie i moralnie byli likwidowani planowo ja ko najgroniejsi wrogowie systemu ielko strat bya porwnywalna z ty mi ktre narodowcy ponieli w okresie okupacji niemieckiej rd ofiar byli min czonkowie wadz SN Leon Dziu becki (zm 24 czerwca 1948 r w wizie niu mokotowskim) Stanisaw Jasiuko wicz (zm w agrze w 195 r) Lech Hay dukiewicz (zamordowany we ronkach 3 grudnia 1949 r) prof adysaw Tar nawski (wykadowca Uniwersytetu we Lwowie tumacz Szekspira zamordowa ny w 1947 r) prof Ludwik JaxaBykow ski (wykadowca Uniwersytetu Pozna Komitet Legalizacyjny SN Jolanta Mysiakowska IPN arszawa Dezorganizacja struktur SN w wyniku strat wojennych i aresztowa doprowa dzia do powstania po II wojnie wiato wej kilku odrbnych orodkw tereno wych Najbardziej znaczce pozostawa y struktury organizacyjne SN w oko licach arszawy w Krakowie oraz Poznaniu ich obrbie w obliczu sy tuacji politycznej i narastajcego terroru NKD i UB uksztatoway si dwa nurty wolennicy pierwszego z nich reprezentowanego gwnie przez dziaa jce w Krakowie konspiracyjne Prezy dium SN i skupiajce wikszo dziaa czy stronnictwa stali na stanowisku kontynuowania dziaalnoci konspira cyjnej Byli przeciwni ujawnianiu struk tur oraz czonkw wadz naczelnych i le gitymizowania narzuconego si tzw rzdu warszawskiego drugiej strony W obliczu drugiej okupacji sowieckiej przypie cztowanej ustaleniami pomidzy Stanami Zjed noczonymi Wielk Brytani i Zwizkiem Sowiec kim dziaacze Obozu Narodowego stanli przed koniecznoci podjcia decyzji w sprawie dalszej dziaalnoci IV NIEZALE˚NA GAZETA POLSKA Warszawa, 5 wrzeÊnia 2008 r. Prba legalnej opozycji W WALCE O W IELKÑ P OLSK ¢ Organizacja terenowych struktur SN (okrgw) na terenie kraju w latach 19451948 Chorgiewkami oznaczono placwki Delegatury Redke Jana Dbrowskiego i ygmunta Lacherta czasie jednego z pierwszych posie dze na pocztku sierpnia 1945 r czon kowie komitetu wyonili delegacj w ska dzie Bielawski Rymar Jaworski i Koby laski Miaa ona uda si do Bolesawa Bieruta z zamiarem odbycia rozmw o le galizacji SN godnie z planem memoria wraz z wnioskiem o umoliwienie podj cia legalnej dziaalnoci sygnowanym przez Jana Bielawskiego Stanisawa Ry mara Karola Stojanowskiego Edwarda Benscha Kazimierza Kobylaskiego oraz Szymona Poradowskiego zosta zoony w kancelarii Bieruta 23 sierpnia 1945 r Stronic od odnoszenia si do aktualnej sytuacji politycznej w kraju i formuowa nia planw co do przyszego ustroju Pol ski autorzy wiele miejsca powicili przypomnieniu dugiej tradycji dziaalno ci Stronnictwa Narodowego oraz jego ofiarnej walce w okresie wojny brew wczeniejszym ustaleniom de legacja Komitetu Legalizacyjnego nie zo staa przyjta przez przedstawicieli rzdu a memoria pozostawa bez odpowiedzi Mimo braku wicej decyzji dziaacze skupieni w Komitecie kontynuowali dzia alno odbywajc kolejne spotkania or ganizacyjne okresie od lipca do koca padziernika 1945 r tj do aresztowania gwnych inicjatorw legalizacji przed stawiciele grup warszawskiej krakow skiej oraz poznaskiej cile ze sob wsppracowali Fiasko inicjatywy godnie z przyjtymi zaoeniami Ko mitet nie uzurpowa sobie prawa do spra wowania kierownictwa nad strukturami SN uznajc tym samym wadz zwierzch ni przebywajcego w Londynie prezesa Tadeusza Bieleckiego godnie za z za mysem twrcw jego zadaniem byo je dynie podjcie rozmw z czynnikami pastwa komunistycznego majcych do w kadym z orodkw znalaza si gru pa dziaaczy ktra uznaa i mimo wszystko naley podj prb stworze nia legalnej opozycji politycznej wobec komunistw Negocjacje z komunistami Atmosfera polityczna towarzyszca utworzeniu w czerwcu 1945 r Tymcza sowego Rzdu Jednoci Narodowej ska niaa niektrych do optymistycznej oce ny sytuacji w kraju mczone wojn polskie spoeczestwo z nadziej przyj o powoanie nowego rzdu Tworzono nowe lub reaktywowano przedwojenne organizacje i stowarzyszenia Przywdcy dziaajcych w podziemiu partii poli tycznych stanli przed wyborem dalszej drogi dziaania czy kontynuowa dzia alno konspiracyjn czy wczy si do legalnej opozycji wobec komuni stycznego reimu Ludowcy chadecy i wikszo socjalistw zdecydowali si ujawni Jedna z pierwszych okazji do podjcia podobnej prby przez dziaaczy SN nadarzya si w poowie lipca 1945 r wraz z powrotem do kraju Kazimierza Kobylaskiego sdzonego i uniewinnio nego w Procesie Szesnastu godnie z sugestiami ambasadora TRJN w Mo skwie ygmunta Modzelewskiego zaraz po powrocie do kraju mia on skontakto wa si z dyrektorem Departamentu Poli tycznego MS Jzefem Olszewskim i podj rozmowy dotyczce moliwoci udziau SN w yciu politycznym Przed miotem rozmw do jakich doszo jeszcze w lipcu 1945 r staa si dziaalno SN przed 1939 r oraz w czasie II wojny wiatowej a take problem jego dalszych losw po wkroczeniu Sowietw do Pol ski Ponadto Kobylaski odby wiele roz mw z niektrymi dziaaczami SN Ja nem Bielawskim Edwardem Benschem Karolem Stojanowskim Szymonem Po radowskim oraz adysawem Jawor skim Nastpnie ponownie spotka si z ministrem Olszewskim 17 lipca 1945 r ktry zasugerowa kontynuowanie roz mw na ten temat z premierem Edwar dem OsbkMorawskim Faktycznie niebawem OsbkaMorawski przyj Ko bylaskiego i cho uzna konieczno udziau SN w yciu politycznym kraju i nie wyklucza moliwoci zalegalizo wania jego dziaalnoci sugerowa przy czenie si jego dziaaczy do Stronnic twa Demokratycznego Komitet Legalizacyjny SN Opierajc si na tych sondaowych roz mowach grupa dziaaczy SN zdecydowa a si na utworzenie Komitetu Legaliza cyjnego SN pod przewodnictwem Jana Bielawskiego Komitet wsptworzyli dziaacze rnych opcji ruchu narodowe go Byli to zarwno przedstawiciele „sta rej” endecji odsunici w poowie lat 3 od czynnej dziaalnoci jak np Stanisaw Rymar jak i przedstawiciele bardziej ra dykalnych „modych” Karol Stojanow ski Szymon Poradowski czy adysaw Jaworski oraz jak w przypadku Jana Bielawskiego dziaacze ONR„ABC” rd czonkw Komitetu warto rwnie wymieni Edwarda Benscha Antoniego Orsagha Jana Korneckiego Jerzego Szymon Poradowski jeden z organizatorw Komitetu Legalizacyjnego SN NIEZALE˚NA GAZETA POLSKA Warszawa, 5 wrzeÊnia 2008 r. V [ Pobierz całość w formacie PDF ] |