Wędrówka po Helladzie - ( księgi I- III oraz VII ) - Pauzaniasz, Pomoce szkolne, Dokumenty, kroniki, archiwalia
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
PAUZANIASZW�DR�WKA PO HELLADZIEKSI�GII, II, III i VIIEDYCJA KOMPUTEROWA: WWW.ZRODLA.HISTORYCZNE.PRV.PLMAIL TO: HISTORIAN@Z.PLMMIII�WYKAZ STOSOWANYCH W PRZYPISACH SKR�T�WJ.G. Frazer Pausanias�s Description of Greece. Translated with aCommentary by J. G. Frazer. T. VI. London 1913R. Graves Robert Graves. Mity greckie. Warszawa 1967P. Grimal Pierre Grimal. Dictionnaire de la mythologie Grecque etRomaine. Paris 1958Hitzig-Bl�mnerPausaniae Greciae descriptio. Commentarium addideruntHerman Hitzig et Hugo Bl�mner. Berolini 1896 � 1910MEA Ma�a encyklopedia kultury �wiata antycznego. Warszawa 1966E. Meyer Pausanias. Beschreibung Griechenlands. Neu �bersetzt und miteiner Einleitung und erkl�renden Anmerkungen versehen vonErnst Meyer. Z�rich 1954RE Artyku�y z Pauly-Wissowa. Realencyclop�die der classischenAlterumswissenschaft. StuttgartRoscher Ausf�hrliches Lexikon der griechischen und r�mischenMythologie. Hrsg. von W. H. RoscherKSI�GA PIERWSZARozdzia� I1 Z ca�ego l�du sta�ego Hellady w kierunku wysp Cyklad i MorzaEgejskiego najdalej wysuni�ty jest Sunion1, przyl�dek ziemi attyckiej.Gdy za� podp�yniesz pod sam przyl�dek, uka�e ci si� port i �wi�tynia AtenySunias2 [tj. Suniadzkiej] na jego szczycie. P�yn�c dalej naprz�d, ujrzyszLaurion3. Tam Ate�czycyPrzypisy archeologiczne oznaczone zosta�y na ko�cu zapisu inicja�ami (B.F.) ichAutorki.1 Sunion, skalisty przyl�dek po�wi�cony by� kultowi Ateny i Posejdona. Najstarsz�wzmiank� literack� o nim jako miejscu �wi�tym spotykamy u Homera (Od. III 278). TuAte�czycy umie�cili wygnanych Eginet�w (Herod. VI 90). W czasie wojny peloponeskiej(413 � 412 p.n.e.) ufortyfikowali go dla zabezpieczenia dowozu �ywno�ci morzem doAten (Tuk. VIII 4, por. VII 28). Antygonos Gonatas zaj�� go ze swymi wojskami.Ate�czycy odzyskali w r. 229 p.n.e. z inicjatywy Aratosa (Pauz. II 8, 6).2 Na szczycie ufortyfikowanej akropoli Sunion sta�a �wi�tynia Posejdona, natomiast�wi�tynia Ateny Sunias le�a�a nieco ni�ej, po p�nocno-wschodniej stronie okr�guPosejdona. Ze �wi�tyni Posejdona, wzniesionej w latach 444�440, zachowa�o si�czterna�cie kolumn doryckich oraz fragmenty p�askorze�b z przedstawieniem Czyn�wTezeusza, Gigantomachii i Centauromachii. By� to peripteros 6x13 kolumn z miejscowego,gruboziarnistego marmuru. �wi�tynia Ateny mia�a dwa okresy budowy. W VI wiekuzbudowano �wi�tyni� w typie zwyk�ego ojkosu, bez kolumnowego przedsionka. W latach460�450 dodano do tego ojkosu jo�skie podcienia kolumnowe na froncie i z po�udniowegoboku �wi�tyni oraz ustawiono cztery kolumny jo�skie w celi. Zachowa�y si� fragmentyjo�skiej architektury tej �wi�tyni. Po p�nocno -wschodniej stronie �wi�tyni Ateny sta�atrzecia malutka �wi�tynia archaiczna z w. VI p.n.e., kt�ra mia�a �ciany z suszonej ceg�y nakamiennym cokole oraz dwie doryckie kolumny w przedsionku. Zachowa�y si� w niej dolnepartie muru i fragmenty kapiteli doryckich. Dotychczas nie ustalono, komu ta �wi�ty�kaby�a po�wi�cona. W zatoce Sunion odbywa�y si� tzw. Ma�e Panatenaje, obejmuj�ce zawody�eglarskie (fig. 1). B.F.3 Te kopalnie stanowi�y w swoim czasie bogactwo Aten (zob. Herod. VII 144; Ksenof.Vect. V 25), gdy� Hellada uboga by�a w metale. Kopalnie srebra (i z�ota) znajdowa�y si�ponadto jeszcze na wyspie Sifnos, jednej z Cyklad (Herod. III 57).mieli ongi� kopalnie srebra. Ujrzysz tak�e nie zamieszkan�, niewielk�wysepk�, zwan� wysp� Patrokla. Nazwa st�d, �e na niej wzni�s� obwarowaniai wbi� palisad� Patroklos4,kt�ry podp�yn�� tam jako admira� na tr�jrz�dowcach egipskich, wys�anychprzez Ptolemeusza5, syna Ptolemeusza, a wnuka Lagosa, na pomocAte�czykom, gdy Antygon, syn Demetriosa, pustoszy� kraj6 wpad�szy zwojskiem, a znowu od strony morza blokowa� go za pomoc� okr�t�w.2 Pireus ongi� by� tylko demem7, ale jeszcze nie by� portem morskim,,zanim Temistokles nie obj�� rz�d�w nad Atenami8. Mianowicie, portemAten by� wtedy Faleron. Tam najmniejsza jest odleg�o�� morza od miasta. Zniego podobno odp�yn�� Menesteus9 z flot� do Troi, a jeszcze przed nimTezeusz, aby da� Minosowi zado��uczynienie za �mier� Androgeosa10.Dopiero gdy Temistokles obj�� w�adz�, zarz�dzi�, aby Pireus sta� si� portemAten. Uzna� go bowiem za bardziej dogodny dla �eglarzy ze wzgl�du najego po�o�enie i ze wzgl�du na to, �e ma trzy przystanie11 zamiast jednej,jak� posiada� Faleron. W Pireusie s� doki dla okr�t�w jeszcze obecnie.Niedaleko od najwi�kszego portu by� grobowiec Temistoklesa. M�wi�12, �eAte�czycy po�a�owali swego post�powania wzgl�dem Temistoklesa i �ejakoby4 W r. 265 p.n.e.5 Ptolemeusz II, Filadelfos. O tej pomocy jego dla Aten m�wi jeszcze Pauzaniasz w I7,3.6 Oko�o r. 267�263 p.n.e.; o zniszczeniu Aten przez Antygona Gonatasa m�wi jeszczePauzaniasz w I 30,4.7 ..�.. (demoj) by�y prastarymi gminami wiejskimi, o pewnej niezale�no�cigospodarczej i politycznej.8 Temistokles zosta� archontem eponimem, tj. nadaj�cym nazw� rokowi swych rz�d�w,na r. 493/2 p.n.e.9 Menesteus, syn Peteosa, por�wnywany przez Homera z Nestorem pod wzgl�demznajomo�ci taktyki wojennej (Iliada II 546, 552), potyka� si� na czele 50 okr�t�wate�skich z Sarpedonem i Glaukosem (Iliada XII 331).10 Androgeos, syn kr�la krete�skiego, Minosa. O jego �mierci m�wi Pauzaniasz I27,10.11 Te trzy przystanie to: Kantaros, tj. w�a�ciwy Pireus, przy tym przysta� handlowa;Zea i Munichia, przystanie wojenne.12 Tuk. I 138.krewni po pogrzebie zabrali jego ko�ci z Magnezji13. W ka�dym raziesynowie Temistoklesa, powr�ciwszy do Aten, ufundowali mu tablic� wPartenonie, na kt�rej jest przedstawiony sam Temistokles. 3 Najbardziejgodny obejrzenia w Pireusie jest okr�g �wi�ty Ateny i Zeusa14. Obydwapos�gi s� z br�zu. Zeus ma ber�o i Nike, Atena w��czni�15. Tutaj tak�eArkezylaos16 wymalowa� Leostenesa i jego syn�w. Owego mianowicieLeostenesa, kt�ry stoj�c na czele Ate�czyk�w i w og�le wszystkichHellen�w dwukrotnie pokona� Macedo�czyk�w na polu bitwy: raz w Beocji,powt�rnie za� niedaleko Termopil. Zadawszy kl�sk� zamkn�� ich w Lamii17,po�o�onej naprzeciw Ojty. Jest tak�e w Pireusie d�ugi portyk. Mie�ci� si� wnim targ dla mieszka�c�w nadbrze�a. Mieszka�cy dzielnic po�o�onych dalejod portu � mieli inny. Na ty�ach portyku zbudowanego tu� nad morzem18sta�y pos�gi Zeusa i Demosu19, dzie�a Leocharesa20. Bezpo�rednio nadmorzem Konon21 wzni�s�13 Magnezja, miasto w Azji Mn., nad rzek� Meandrem, na po�udnie od Efezu, dok�dTemistokles zosta� zes�any wyrokiem s�ynnego s�du skorupkowego.14 Epitet czczonego tu Zeusa brzmia� Soter, tj. Zbawiciel, jako ten, kt�ry ocali� odfloty sparta�skiej.15 Oba pos�gi wystawili Ate�czycy, w okr�gu Ateny i Zeusa, z wdzi�czno�ci zazwyci�stwo Konona nad flot� sparta�sk� ko�o Knidos w r. 394 p.n.e. Pliniusz (W.A.XXXIV 74) przypisuje ich autorstwo Kefizodotowi Starszemu, zob. Pauz. I, przyp. 131.Marmurowa kopia rzymska Zeusa znajduje si� w kolekcji Blundell Hali, kopia g�owyAteny w muzeum w Neapolu. S.F.16 Arkezylaos, malarz grecki z ko�ca IV w. p.n.e., wspomniany przez Pliniusza (N.h.XXXV 146). Prawdopodobnie ten sam, o kt�rym wspomina Pauzaniasz.17 �ami�, w Tesalii. Bitwa wspomniana tutaj przypada na r. 323 p.n.e. O Leostenesiem�wi jeszcze Pauz. w I 25,5.18 Port handlowy Pireus tzw. Kantaros by� otoczony od wschodu i p�nocy pi�ciomale��cymi ko�o siebie portykami, z kt�rych pozosta�y zaledwie dostrzegalne zarysy.Mie�ci�y si� w nich: bazar zw, dejgma, rynek � agora, magazyn zbo�owy � alfitopolis.Tzw. Wielki Portyk � Makra Stoa, o kt�rym m�wi Tukidydes (VIII 90), �e przylega�bezpo�rednio do fortyfikacji, by� wysuni�ty najdalej na p�noc. B.F.19 Personifikacje Demosu w rze�bie s� znane sztuce helle�skiej. W Atenach by�yrze�ba Lisona przedstawiaj�ca Lud (Pauz. I 3,5) oraz malowid�o Eufranora (Pauz. I 3,3),Parrazjos wykona� malowid�o przedstawiaj�ce Lud ate�ski (Plin. N.h. XXXV 69). WSparcie by� wielki pos�g Ludu Spartiat�w (Pauz. III 2,10). Lud nie tylko personifikowano,lecz deifikowano; miewa� kap�an�w, �wi�tynie, o�tarze.20 Leochares by�, obok Praksytelesa, najwybitniejszym przedstawicielem attyckiejszko�y rze�biarskiej w IV w. p.n.e. W oryginale zachowa�y si� tylko fragmenty fryzuMauzoleum w Halikarnasie (Plin. N.h. XXXVI 30). Pauzaniasz przypisuje mu pos�gApollona Patroos na agorze w Atenach (I 3,4); dwa pos�gi Zeusa: przed Parprzybytek Afrodyty, pokonawszy tr�jrz�dowce lacedemo�skie w pobli�uKnidos22, po�o�onego na p�wyspie Karii. Afrodyty za� dlatego, �eKnidyjczycy szczeg�ln� czci� otaczaj� Afrodyt� i wznosz� jej przybytki.Najstarszy z nich to przybytek Afrodyty Doritis [tj. Dobrotliwie Darz�cej],p�niejszy ode� to przybytek Afrodyty Akraja [tj. Szczytowej], najnowszyza� � tej Afrodyty, kt�r� wi�kszo�� nazywa Knidyjsk�, a sami KnidyjczycyAfrodyt� Euploja23 [tj. �askaw� w Podr�y]. 4 Maj� Ate�czycy jeszcze inneporty: Jeden w Munichii ze �wi�tyni� Artemidy Munichijskiej. Drugi wFaleronie, o kt�rym ju� poprzednio wspomnia�em. Do niego nale�y�wi�ty�ka Demetry. Tam r�wnie� jest �wi�tynia Ateny Skiras24, niecodalej Zeusa, oraz o�tarze bog�w zwanych Agnostoj, tj. [Nieznanymi]25, tak�etenonem na Akropolu (I 24,4) oraz w Pireusie (zob. tekst); ponadto pos�g macedo�skiejrodziny kr�lewskiej wykonany dla Filipiejonu w Olimpu (V 17,4). Pliniusz przypisuje muponadto pos�g Ganimedesa porywanego przez or�a, pos�g Apollona Anadumenos orazpankratiasty Autolikosa (N.h. XXXIV 79), zob. Pauz. I 18,3. W zakresie sztukiportretowej wykonal br�zowy pos�g Izokratesa dla Eleuzys (kopia popiersia w VillaAlbani w Rzymie). Leocharesowi przypisuje si� pos�gi: Apollona belwederskiego oraztzw. Diany wersalskiej. B.F.21 Ko� on, syn Tymoteosa, s�ynny admira� ate�ski, fanatyczny rzecznik hegemonii ... [ Pobierz całość w formacie PDF ] |