W11 agresja 07XII2011 www, Psychologia społeczna
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Wykład N o 11 Przykłady zachowań agresywnych? € Dziewczynka usiłująca zbić brata € Grożący samobójstwem chłopak porzucony przez dziewczynę € Nadąsany mąż € Energiczny agent ubezpieczeniowy skutecznie nakłaniający klientów do kupna polisy nakłaniający klientów do kupna polisy € Ofensywny tenisista asertywne vs destruktywne aspekty zachowań (wyrządzana krzywda) € Trzylatek dający tacie klapsa (brak bólu, tata się śmieje) – agresja vs trzylatek nabijający tacie w zabawie łokciem siniaka pod okiem (ból, łzy) – przypadek intencja wyrządzenia szkody (zamierzenie uzyskania przykrych konsekwencji) Agresja Rodzaje agresji Źródła i sytuacyjne uwarunkowania agresji Osłabianie agresji 1 2 Czy agresja to instynkt? Wrogość/agresja ≠ aktywność twórcza € „szlachetny dzikus” (J. J. Rousseau, 1762) człowiek jest z natury dobry, społeczeństwo go deprawuje i wyzwala w nim agresywność € w człowieku tkwi thanatos – instynkt, skierowany do wewnątrz (autodestrukcja) lub na zewnątrz (wrogość, niszczenie, agresja skierowana na innych) (Z. Freud) ⇢ społeczeństwo pełni ważną rolę w kontrolowaniu i sublimowaniu ⇢ społeczeństwo pełni ważną rolę w kontrolowaniu i sublimowaniu tego instynktu € w przypadku agresywnych zachowań uczenie się odgrywa większą rolę u człowieka niż u innych gatunków ⇢ interakcja wrodzonych skłonności i reakcji wyuczonych ⇢ wrodzone wzorce zachowań są bardzo elastyczne i podatne na modyfikację € Stanowisko antropologów, K. Lorenz: agresja odgrywa główną rolę w ewolucji, dla przetrwania gatunków i jednostek – zdobywanie pokarmu, reprodukcja, ustalanie hierarchii w grupie € Czy do zdobywania trudnych celów, atakowania trudnych problemów, opanowywania przyrody itp. trudnych problemów, opanowywania przyrody itp. pobudza człowieka ten sam mechanizm, który popycha do szkodzenia, niszczenia i morderstw? € „Nasi górą!” czyli nie ważne jak rozegrasz mecz, liczy się, czy wygrasz , czy przegrasz (L. Berkowitz, 1968) Irokezi i Huronowie – pokojowo żyjące plemiona Indian w Ameryce Płn. pod wpływem zmiany warunków społ. w XVIIw. (handel futrami z Europejczykami) zaczęły ze sobą walczyć i okrutnie rywalizować 3 4 Agresja Agresja jako instynkt (Lorenz, 1965, 1966) € Zachowanie wyrządzające komuś krzywdę przez pogwałcenie praw, zadanie cierpienia fizycznego lub psychicznego, którego ta osoba chce uniknąć € Zdeterminowane biologicznie rozładowanie energii agresywnej € Mało podatne na wpływy zewnętrzne i proces uczenia € Nagradzające, dające poczucie ulgi € Wrodzony wzorzec zachowania wyzwalany przez uniknąć € Wrodzony wzorzec zachowania wyzwalany przez określone czynniki sytuacyjne (wyzwalacz ≠ uzasadnienie agresji) i hamowany przez odpowiednie „kontrwyzwalacze” Agresja wroga (gniewna) Agresja instrumentalna – teoria hydrauliczna : energia agresywna gromadzi się w organizmie a następnie jest spontanicznie rozładowywana ( katharsis ?) celem jest wyrządzenie krzywdy, cierpienie ofiary, jest wynikiem gniewu celem nie jest wyrządzenie krzywdy, cierpienie ofiary jest środkiem do osiągnięcia innego celu 5 6 Agresja jako popęd (Dollard i in., 1939) Agresja jako rezultat uczenia się Mechanizmy: € warunkowanie sprawcze nagroda: redukcja dyskomfortu psychicznego *zewnętrzna (pieniądze, uznanie) lub wewnętrzna (wzrost samooceny) € modelowanie (Bandura, 1973) – Czynniki sytuacyjne (np. prowokacja) popęd rozładowanie € Teoria frustracji – agresji Ograniczenie możliwości realizacji celu powoduje frustrację – ważność celu, wielkość przeszkody (opóźnienie, utrudnienie, uniemożliwienie realizacji celu) i liczba zablokowanych celów a wzorce zachowania uniemożliwienie realizacji celu) i liczba zablokowanych celów a wielkość frustracji – możliwość kumulacji frustracji Frustracja powoduje agresję – wzorce zachowania – uczenie się skutków zahamowanie lub nasilenie skłonności do reagowania agresywnego – obserwowanie konsekwencji agresywnych zachowań modela – zastępcze nagrody i kary * wpływ na oczekiwania nagród i kar za własne zachowanie (kontrola poznawcza – liczą się nasze przekonania o skutkach zachowania) * wzbudzenie emocji i motywacji podobnych jak u modela (zwłaszcza takiego, z którym się identyfikujemy) ułatwienie zachowania agresywnego Wniosek: frustracja nie wywołuje agresji, lecz jedynie nasila zachowania agresywne u osób, które wcześniej wyuczyły się agresywnego reagowania € Wyrażanie agresji – Hamowane przez zagrożenie karą – Przemieszczenie lub zmiana postaci agresji w celu uniknięcia/zmniejszenia kary 7 8 Wyznaczniki agresji – prowokacja Wyznaczniki agresji – pobudzenie emocjonalne € Pobudzenie nasila działanie prowokacji i osłabia poznawczą kontrolę zachowania (kontrola oparta na wyuczonych nawykach wolniej ulega dezorganizacji) € Transfer pobudzenia emocjonalnego (3-10min po działaniu pierwszego źródła pobudzenia) Hipoteza ucieczki od negatywnych € Najsilniejszy psychologiczny wyznacznik agresji € Wywołanie gniewu i cierpienia motywuje „ofiarę” do ataku (lub ucieczki) Poznawcza kontrola reakcji na prowokację € Poznawcza kontrola reakcji na prowokację – uznanie odpowiedzialności prowokatora za wyrządzenie przewidywalnej szkody motywuje do rewanżu, do odzyskania dobrego mniemania o sobie i reputacji, zwłaszcza u osób wychowanych w „kulturze honoru” € Hipoteza ucieczki od negatywnych emocji wzrost temperatury (do ok. 30st.) nasila agresywność, dalszy wzrost temperatury nie sprzyja agresywności (przy zbyt wysokiej temperaturze zachowanie agresywne nasilałoby awersyjność sytuacji) Wielko ść pobudzenia a Sprawno ść działania Krzywa ilustruj ą ca prawo Yerkesa - Dodsona € Brak różnic płciowych przy silnej prowokacji 9 10 siła pobudzenia Wyznaczniki agresji – przemoc w mass-mediach Wyznaczniki agresji – normy i oczekiwania społeczne Oglądanie przemocy nasila agresywność młodocianych widzów, ale: € związek częstości oglądania filmowej przemocy i agresywności jest słaby € nie można jednoznacznie określić przyczyny i skutku € Relatywizacja zakazu krzywdzenia – wyjątki od reguły – dehumanizacja € Przestrzeganie norm służy akceptacji społecznej, samonagradzaniu i samopotępianiu € nie można jednoznacznie określić przyczyny i skutku € nie da się kontrolować współwystępowania innych czynników – Obecność ludzi potępiających/pochwalających agresję hamuje/nasila zachowania agresywne – Rola płci obserwatorów – obecność mężczyzn nasila agresywność mężczyzn – Rola autokoncentracji – wyznawanie normy nieagresywności hamuje agresję głównie w sytuacji koncentracji na sobie i własnych normach € mechanizmy ewentualnego oddziaływania: – naśladownictwo, modelowanie zachowań, tworzenie nawyków – zobojętnienie, osłabienie reakcji na cudze cierpienie – rozhamowanie agresji – nierealistyczna wizja świata 11 12 Wyznaczniki agresji – alkohol Wyznaczniki agresji – obecność atrybutów Ograniczenie zdolności poznawczych „Cyngiel jest pociągany przez palec, ale i palec może zostać pociągnięty przez cyngiel” € Krótkowzroczność alkoholowa: – zawężenie pola uwagi do elementów centralnych: prowokacji, stresora – ograniczenie dostrzegania szerszego kontekstu, (Berkowitz, 1968, s. 22) – ograniczenie dostrzegania szerszego kontekstu, rozumienia konsekwencji, myślenia abstrakcyjnego i logicznego € Zaniżenie oceny zagrożenia związanego z agresją – osłabienie strachu hamującego agresję € Przekonanie o wpływie alkoholu na agresywność ułatwia zachowanie agresywne, gdyż sprzyja usprawiedliwieniu własnego zachowania agresywnego i pozwala oczekiwać wyrozumiałości, zrozumienia od innych € Sygnały wywoławcze (bodźce silnie skojarzone z agresją lub gniewem, m.in. seks) nasilają agresję nawet pod nieobecność frustracji (Frączek, 1974) 13 14 Wyznaczniki agresji – geny Przeciwdziałanie agresji – rozładowanie napięcia ( katharsis ) € Agresywność mężczyzn jest cechą o znacznej stałości w ciągu życia pomimo oddziaływań środowiskowych ukierunkowanych na ich jej redukcję Agresja: € przeniesiona ( katharsis zastępcza) nie redukuje napięcia tak skutecznie jak agresja ukierunkowana na prowokatora, ponadto wpływ agresji na spadek napięcia może być niewielki (lub odwrotny) , jeśli agresja wiąże się z lękiem lub poczuciem winy € skierowana na prowokatora ( katharsis właściwa) € skierowana na prowokatora ( katharsis właściwa) nie osłabia, lecz nasila niechęć wrogą postawę wobec ofiary, co sprzyja dalszej agresji w stosunku do niej € fantazje agresywne ( katharsis pomocnicza) skierowane na prowokatora nie osłabiają napięcia, zaś inne sposoby pomocniczego rozładowania napięcia (jak ć wiczenia fizyczne, czy rywalizacja sportowa) nie prowadzą do spadku, lecz do wzrostu napięcia * przekonanie o KATHARSIS sprzyja zachowaniom agresywnym Spirala przemocy: 1. agresja jako nagroda (ulga i inne zyski), 2. usprawiedliwienie agresji przez przypisanie ofierze negatywnych cech nasila wrogość i sprzyja dalszej agresji, 3. osłabienie działania czynników hamujących agresję € Bliźnięta jednojajowe są podobnie agresywne, nawet jeśli są inaczej wychowywane, a podobieństwo między nimi jest większe niż pomiędzy bliźniętami dwujajowymi 15 16 Przeciwdziałanie agresji – karanie agresji Przeciwdziałanie agresji – złożone interwencje psychologiczne Funkcje kary: € odstraszająca (wyznacznik skuteczności: nieuchronność kary) € korekcyjna (problem: agresja rodzi agresję – osoby silniej karane są bardziej agresywne) € Przerwanie spirali wzajemnego przymusu w rodzinie – identyfikacja przyczyn pojawienia się, utrwalenia i eskalacji wzajemnego przymusu – uczenie nieagresywnych sposobów przerywania spirali Problem – sprzeczne motywy: Problem – sprzeczne motywy: – agresja jest dla agresora nagradzająca – akt agresji jest obarczony ryzykiem kary – uczenie nieagresywnych sposobów przerywania spirali wzajemnego przymusu – uczenie nieagresywnych sposobów komunikacji i negocjacji – uczenie roli nagradzania zachowań prospołecznych Podstawowy wyznacznik skuteczności: – odebranie agresji wartości instrumentalnej (uniemożliwienie dokończenia czynu i uzyskania nagrody) € Podstawowy wyznacznik skuteczności: konsekwencja rodziców w stosowaniu nieagresywnych sposobów rozwiązywania sytuacji konfliktowych – wzmacnianie (nagradzanie) alternatywnych sposobów zachowania osłabia agresję 17 18 [ Pobierz całość w formacie PDF ] |