W13 odpady, IMIR, II stopień, Semestr 1, Logistyka, Wykłady
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
E. Michlowicz: Logistyka zagospodarowania odpadów WYKŁAD 13 LOGISTYKA POWTÓRNEGO ZAGOSPODAROWYWANIA ODPADÓW (UTYLIZACJI) – reverse logistics 1. Logistyka odpadów – zrozumienie idei Aktualna koncepcja logistyki powtórnego zagospodarowywania obejmuje zarówno zagadnienia recyrkulacji pozostałości (surowców wtórnych), jak i utylizacji odpadów (materiałów odpadowych), niemoŜliwych do ponownego wykorzystania. Według Pfohla logistyka powtórnego zagospodarowywania to system umoŜliwiający ekonomicznie i ekologicznie skuteczny przepływ pozostałości , przy ich jednoczesnej transformacji przestrzenno - czasowej, włącznie ze zmianami ilości i gatunku. Niemieckie rozporządzenia w zakresie ochrony środowiska rozróŜniają trzy kategorie produktów niecelowych: · surowce wtórne, · pozostałości, odpady. Podstawową działalnością przedsiębiorstwa jest wytwarzanie produktów celowych. Wytwarzanie tych produktów jest celem działania logistyki zaopatrzenia, produkcji i dystrybucji. Pozostałości po produkcji celowej mogą być w zaleŜności od ich ponownwgo wykorzystania surowcami wtórnymi lub odpadami. Surowce wtórne są materiałami nadającymi się wprost do powtórnego wykorzystania, pozostałości mogą stać się surowcami wtórnymi jeśli moŜliwe jest ich przetworzenie lub teŜ odpadami , jeśli nie jest moŜliwe ich przetworzenie na surowce wtórne. Odpady dzielone są najczęściej na: stałe, półpłynne i płynne. Podstawowe obiekty logistyki powtórnego zagospodarowywania przedstawiono na rysunku 1. Wyjścia przedsiębiorstwa · produkcja, dystrybucja, konsumpcja odniesienie do celu: Wyroby celowe Pozostałości moŜliwość zastosowania: Odpady w szerokim znaczeniu Surowce wtórne stan skupienia: Odpady stałe Odpady półpłynne Odpady płynne Rys. 1. Obiekty logistyki powtórnego zagospodarowywania 1 · E. Michlowicz: Logistyka zagospodarowania odpadów Z kolei Korzeń definiuje logistykę recyrkulacji odpadów jako system, który · opiera się na zintegrowaniu koncepcji planowania, zarządzania i sterowania strukturą przepływów materiałów odpadowych (stałych, ciekłych i gazowych) oraz sprzęŜonych z nimi informacji, · zapewnia gotowość i zdolność organizacyjną unieszkodliwiania względnie likwidacji tego typu materiałów według przyjętych zasad technicznych i procesowych, spełniających wymogi normowe i prawne ochrony środowiska, · umoŜliwia podejmowanie decyzji w kierunku zmniejszenia (minimalizacji) ilości odpadów towarzyszących procesom produkcji, dystrybucji i konsumpcji dóbr. Odpady produkcyjne są zjawiskiem niepoŜądanym ! Zadania logistyki w zarządzaniu utylizacją odpadów: ¨ planowanie, sterowanie i koordynacja przepływów materiałowych, ¨ minimalizacja ilości powstających odpadów, maksymalizacja utylizacji odpadów poprzez ponowne wykorzystanie: - w procesach przemysłowych (to samo przedsiębiorstwo), - w innych działach gospodarki. Aby załoŜone cele moŜna było zrealizować, to procesy logistyczne winny koordynować przepływ materiałów i informacji na całej drodze: "od dostawców poszczególnych czynników produkcji, po uŜytkowników wyrobów gotowych, włączając w to utylizację wszelkich odpadów względnie rzeczy nieuŜytecznych" ( Weber ). Typowe, operacyjne ujęcie działań logistycznych powinno zatem obejmować logistykę : · zaopatrzenia, · produkcji, · dystrybucji · oraz powtórnego zagospodarowania odpadów. O ile aspekty logistyki zaopatrzenia ograniczają się do zredukowania obciąŜenia środowiska po stronie wejścia i wyjścia procesu produkcyjnego, to logistyka powtórnego zagospodarowania przyczynia się do rozwiązania problemów ekologicznych w ochronie środowiska. W perspektywie długofalowej przestawienie się na technologie proekologiczne zmierza do zbieŜności celów ekonomicznych i ekologicznych ! W warunkach polskich zagadnienia powtórnego zagospodarowywania są dodatkowo złoŜone. Przez wiele lat poprzedniego systemu gospodarczego problem gospodarki odpadami traktowany był dość dowolnie. Stąd miliony (!) ton odpadów przemysłu cięŜkiego, a głównie hutnictwa i górnictwa zalegających składowiska przy tych zakładach. Aktualnie istnieją dwa podstawowe problemy: 2 ¨ ¨ E. Michlowicz: Logistyka zagospodarowania odpadów · racjonalnej gospodarki odpadami z bieŜącej produkcji, · gospodarki odpadami zalegającymi od wielu lat na składowiskach. Te dwa problemy są jednocześnie dwoma obszarami intensywnych i róŜnych działań w zakresie logistyki odpadów. Problem komplikuje się dodatkowo o ciągle zmieniane pojęcia i definicje formułowane w ustawach o ochronie środowiska. Zagadnienie to dotyczy zresztą nie tylko Polski. Przykładowe dyrektywy dotyczące odpadów w wybranych krajach europejskich przedstawiono poniŜej: 1. Dyrektywa EWG z 15 lipca 1975 (75/442/EEC): ( odpady)... przedmioty, które są ujęte w załączniku do tej dyrektywy, a których ich posiadacz chce się pozbyć albo w rozumieniu obowiązujących przepisów juŜ się pozbył. Jeśli rzeczy tracą swój pierwotny cel (sens) i zostają oddane, są odpadami. 2. Austria (ustawa o odpadach z 1988 - AWG): Odpadami są rzeczy ruchome, których ich posiadacz chce się pozbyć albo juŜ się pozbył oraz rzeczy ruchome, których traktowanie i postępowanie z nimi jako z odpadami leŜy w interesie publicznym. 3. Niemcy (ustawa z 27.09.1994 BGBI. I.S. 2705): Odpadami są wszystkie rzeczy ruchome zaliczone do grup wymienionych w załączniku I, których ich właściciel się pozbywa, chce się pozbyć albo musi się pozbyć. Podstawowymi ustawami określającymi zasady gospodarki odpadami w Polsce są: 1. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2001 r. Nr 62 poz. 627 ze zmianami) Ustawa ogólna stanowi punkt wyjścia dla całej grupy przepisów dotyczących ochrony środowiska. ZałoŜono, Ŝe nowa ustawa stanie się podstawowym aktem prawnym dotyczącym ochrony środowiska z uwzględnieniem ochrony wszystkich jego elementów zarówno przyrody oŜywionej jak i nieoŜywionej. 2. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku O odpadach (Dz. U. 2001 r. Nr 62 poz. 628 ze zmianami). Ustawa określa zasady postępowania z odpadami, z uwzględnieniem zasady zapobiegania ich powstawaniu, bądź minimalizacji ilości, usuwania odpadów z miejsc powstawania, jak równieŜ wykorzystywania lub unieszkodliwiania odpadów w sposób zapewniający ochronę Ŝycia i zdrowia ludzi oraz ochronę środowiska. Artykuł 50 ustawy o odpadach rozpoczyna rozdział 7 dotyczący składowania i magazynowania odpadów. Przedstawione są trzy typy składowisk: 1- składowisko odpadów niebezpiecznych, 2 - składowisko odpadów obojętnych, 3 - składowisko odpadów innych niŜ niebezpieczne i obojętne. Ustawa reguluje równieŜ międzynarodowy obrót odpadami, a ponadto określa kary za naruszenie przepisów niniejszej ustawy. 3. Ustawa z dnia 11 maja 2001 roku O obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz.U. 2001 r. Nr 63 poz. 639) 3 E. Michlowicz: Logistyka zagospodarowania odpadów Ustawa określa obowiązki importerów oraz wytwórców produktów (zwanych przedsiębiorcami), związane z wprowadzaniem na rynek krajowy produktów w opakowaniach, oraz określa zasady ustalania i pobierania opłaty produktowej i opłaty depozytowej. W rozumieniu potocznym odpad kojarzy się ze zbytecznym produktem będącym pozostałością po działalności gospodarczej człowieka. Definicja odpadu według ustawy (Dz. U. 2001 r. Nr 62, poz. 628) określona jest następująco: „ odpady oznaczają kaŜdą substancję lub przedmiot naleŜący do jednej z kategorii (…), których posiadacz pozbywa się, zamierza pozbyć się lub do ich pozbycia się jest obowiązany (…).” Wraz z globalnym rozwojem ekologii pojawiły się róŜne definicje odpadów [1]. W Unii Europejskiej odpadem nazywa się: „substancje lub przedmioty w kategoriach ustalonych w załączniku, które posiadacz usuwa lub, których usuwanie zamierza przeprowadzić albo ich usuwanie jest wymagane z mocy prawa krajowego.” Przy czym przez usuwanie rozumie się wszystkie operacje, które nie prowadzą do moŜliwości wtórnego wykorzystania jako surowców wtórnych, recyklingu bądź regeneracji. W wyniku tego powstały dodatkowe definicje odpadu, takie jak: „odpad przejściowy” oraz „odpad końcowy”. Odpad przejściowy: zwracany do produkcji, jako surowiec wtórny m.in.: szkło, papier, metale kolorowe, tworzywa sztuczne. Odpad końcowy: usuwany na składowisko (będący bezuŜyteczną materią). Wszystkie odpady dzieli się na cztery grupy: · odpady posortowane i wolne od zanieczyszczeń, · odpady posortowane i zanieczyszczone, · odpady niesortowane i wolne od zanieczyszczeń, · odpady niesortowane i zanieczyszczone. W wielu przypadkach odpady posortowane i czyste nadają się do bezpośredniego powtórnego uŜycia (np. odpady z walcowni blach mogą być materiałem wsadowym do konwertora). Materiały zanieczyszczone (np. zaolejone) wymagają dodatkowych operacji przywracających tym materiałom własności uŜytkowe. Według klasyfikacji proponowanej przez Pfhola są to pozostałości lub surowce wtórne towarzyszące produkcji i wymagające dodatkowych operacji technologicznych umoŜliwiających im przywrócenie własności, pozwalających na zakwalifikowanie tych materiałów do surowców wtórnych. Z takiego rozumowania wynika konieczność wykorzystania doświadczeń firm zewnętrznych. Inną grupę odpadów stanowią te, które po dodatkowym przetworzeniu (dzięki silnie od lat rozwijanym technologią utylizacyjnym) mogą być ponownie wykorzystane, ale juŜ do innych celów, w innych zupełnie branŜach. Przykładowo ŜuŜle hutnicze są przerabiane na materiał wykorzystywany w budownictwie drogowym. Szczególną grupę odpadów stanowią odpady niebezpieczne , czyli odpady promieniotwórcze, Ŝrące, szpitalne, farmaceutyczne itp., których zarówno unieszkodliwianie, jak i składowanie, transport są realizowane w warunkach bardzo szczegółowymi regulacji prawnych. 4 E. Michlowicz: Logistyka zagospodarowania odpadów 2. Problemy ekonomiczne i ekologiczne Z definicji logistyki powtórnego zagospodarowywania wynika, Ŝe powinna ona realizować podwójne cele: · ekonomiczne, ekologiczne. Podstawowym celem ekonomicznym jest obniŜanie kosztów logistycznych i poprawa poziomu obsługi logistyki (głównie poprzez właściwy odbiór pozostałości w miejscach ich powstawania oraz przez odpowiednie dostarczanie surowców wtórnych do miejsc ich ponownego zuŜycia). Natomiast cele ekologiczne polegają na ochronie zasobów naturalnych oraz minimalizacji wtórnych zanieczyszczeń powstających podczas realizowanych procesów utylizacyjnych. Wzajemne powiązania logistyki i ochrony środowiska przedstawiono na rysunku 2. OCHRONA ŚRODOWISKA Zadania zewnętrzne / wewnętrzne Unikanie Gospodarka odpadami Usuwanie Ochrona wód powierzchnio- wych Zachowanie czystości powietrza Ochrona przed hałasem Tradycyjne zadania zaopatrzenia Specyficzne zadania powtórnego zagospodarowywania LOGISTYKA Rys. 2. ZaleŜności logistyki i ochrony środowiska Taka dualność celów powoduje wzajemne powiązania logistyki ze środowiskiem. Bardzo precyzyjnie ujmuje to zagadnienie Niziński, który podaje, Ŝe zadaniem systemu ochrony 5 · [ Pobierz całość w formacie PDF ] |