W 8-Bariery rozwoju cywilizacji, Wykłady
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
BARIERY ROZWOJU CYWILIZACJI Presja, jaką gatunek ludzki wywiera na naszą planetę wyraźnie zakłóca równowagę, co destabilizuje życie. Liczba ludzi na świecie w ciągu ostatnich 50 lat podwoiła się, a tempo wzrostu gospodarczego w tym samym czasie zwiększyło się siedmiokrotnie. Środowisko przyrodnicze pełni szereg różnorodnych funkcji i stanowi: źródło pozyskiwania surowców i energii wykorzystywanych w procesach produkcyjnych i konsumpcyjnych, zapewnia przestrzeń geograficzną – pole działalności gospodarczej, miejsce zamieszkiwania czy wypoczynku, stymuluje, neutralizuje, pochłania uboczne skutki i produkty działalności gospodarczej człowieka (oczywiście do pewnego poziomu, którego przekroczenie spowoduje niezdolność ekosystemu do odnowy). Rozwój cywilizacji związany jest bezpośrednio z rozwojem gospodarczym. Nadmierne zanieczyszczenie środowiska w trakcie eksploatacji surowców mineralnych, jak również w procesach ich przetwarzania może znacząco ograniczyć pełnienie funkcji biologicznych. Degradacja środowiska okręgów przemysłowych doprowadzić może do występowania klęsk ekologicznych w skali lokalnej, czy nawet globalnej. Zanieczyszczenia dzielimy głównie ze względu na obiekt, który został zanieczyszczony: powietrza, gleb, wody a także akustyczne. Każdy ekosystem ma swoją własną pojemność asymilacyjną, ale gdy zostanie ona przekroczona, to może dojść do degradacji samego ekosystemu lub nawet do jego zniszczenia. O zanieczyszczeniu środowiska, jako barierze wzrostu gospodarczego można mówić, gdy: • wielkość emisji i - w konsekwencji – imisji określonych zanieczyszczeń w skali badanych obszarów (kraj, region, obszar ekologicznego zagrożenia itp.) osiągnie poziom, który niebezpiecznie wpływa na zdrowie człowieka, klimat, przyrodę żywą, glebę i wodę, • spowodowane emisją różnych polutantów zanieczyszczenie poszczególnych komponentów środowiska uniemożliwia lub znacznie utrudnia dalszy rozwój gospodarki. Powstrzymanie postępującej degradacji środowiska przyrodniczego stanowi cel, który należy osiągnąć jak najszybciej. Bariery ekologiczne utrudniają normalny przebieg procesów produkcji i konsumpcji, a w skrajnych przypadkach wręcz je uniemożliwiają. Obecnie bariery ekologiczne straciły swój teoretyczny charakter i stały się rzeczywistym problemem wielu społeczeństw i regionów. Zanieczyszczenia wód, gleb, przestrzeni również powodują takie zmiany w środowisku, które oddziałują negatywnie na możliwości produkcyjne i konsumpcyjne podmiotów gospodarczych. Oddziaływanie zanieczyszczeń wywołuje liczne szkody w wielu sektorach gospodarki np.: w przemyśle – straty związane z przyspieszoną korozją maszyn, w transporcie – przyspieszone zużywanie się infrastruktury i środków transportu, w rolnictwie – obniżone plony i konieczność dokonywania dodatkowych zabiegów agrotechnicznych, w gospodarce leśnej - obniżona produktywność drzewostanów i gruntów leśnych. Społeczeństwa charakteryzujące się wyższym poziomem rozwoju gospodarczego wykazują coraz większą gotowość do przeznaczania części zasobów ekonomicznych na przeciwdziałanie ekologicznie negatywnym skutkom rozwoju gospodarczego. Inwestycje ochronne mają za zadanie zabezpieczać osiąganie równowagi ekologicznej w procesie wzrostu gospodarczego. Zagadnieniem związanym z rozwojem gospodarczym są zasoby naturalne i zjawisko ich wyczerpywania, uzależnione od intensywności pozyskiwania ich przez człowieka. Środowisko przyrodnicze, jako iż stanowi zbiór elementów warunkujących istnienie człowieka i zaspokajanie jego potrzeb, wymaga odpowiedniego gospodarowania zasobami przyrody. Gospodarka surowcami i innymi zasobami środowiska powinna więc być racjonalna, przez co należy rozumieć oszczędne i właściwe pozyskiwanie, przetwarzanie i wykorzystanie danego surowca lub materiału, jak np.: ograniczenie pozyskiwania surowców do niezbędnego minimum z uwzględnieniem potrzeb przyszłych pokoleń w tym zakresie, minimalizację zużycia surowców w procesach produkcji czy zmniejszenie ilości odpadów poprodukcyjnych i zanieczyszczeń, w wyniku zastosowania w procesach przetwarzania właściwych metod, urządzeń i technologii (np. małoodpadowych, bezodpadowych). RODZAJ BARIER TYP BARIER Uniwersalne (biologiczne) Powietrzne, wodne, glebowe Zasobów leśnych, mineralnych, wodnych Zasobowe (surowcowe) Krajobrazowe, odporności ekosystemów Regionalne (przestrzenne) BARIERY UNIWERSALNE Dotyczą właściwości fizycznych i chemicznych warunkujących możliwość rozwoju życia. Są związane z samą naturą świata ożywionego, a ich przekraczanie powoduje obumieranie żywych organizmów roślin i zwierząt. Ograniczenia te są ogólnoświatowe, a ich modyfikacje występują w poszczególnych regionach świata. Bariery uniwersalne określają dopuszczalne zanieczyszczenie wody, powietrza i gleby. Są to trzy składowe części środowiska, na które człowiek wywiera najbardziej negatywny wpływ, co doprowadza do zaburzeń w poszczególnych ekosystemach. BARIERY ZASOBOWE Bariery surowcowe dotyczą możliwości bezpośredniego wykorzystania zasobów przyrody odnawialnych (lasy, woda) oraz nieodnawialnych (surowce naturalne). Rozwijany nadmiernie od przeszło 100 lat przemysł oparty głównie na energetyce węgla i ropy naftowej przyczynił się do znacznego wyczerpania zasobów. Perspektywicznie zmierza się do tego, by wykorzystywać paliwa alternatywne, które mogą zastąpić surowce mineralne. BARIERY PRZESTRZENNE Walory przyrodnicze określonych regionów warunkują w znacznym stopniu ich rozwój społeczno-gospodarczy. Bariery regionalne są ściśle powiązane z planowaniem regionalnym w zakresie perspektywicznego rozwoju. Z planowaniem regionalnym wiąże się dwie główne grupy zagadnień: 1) walory środowiska przyrodniczego oraz 2) naturalna odporność ekosystemu występująca w tym środowisku. Kompleksową ocenę walorów środowiska przyrodniczego określa się pojęciem BARIERY KRAJOBRAZOWEJ. Ekologicznie wyróżnia się w Polsce podział obszarów na następujące 4 klasy: Klasa I – obszary o zdegradowanym środowisku (aglomeracje miejskie, obszary przemysłowe), Klasa II – obszary leśno-rolne o przeciętnych walorach przyrodniczych, Klasa III – obszary o wyróżniających się walorach krajobrazowych (lasy chronione, obszary chronionego krajobrazu), Klasa IV – obszary o wybitnych wartościach przyrodniczych (parki narodowe, krajobrazowe, rezerwaty). Bibliografia: 1. Dojlido J.R.: Ekologia i ochrona środowiska. Wyd. Politechniki Radomskiej. Radom 1997. 2. Mackenzie A.: Ekologia. krótkie wykłady. PWN, Warszawa 2007. 3. Strzałko J., Mossor-Pietraszewska T.: Kompendium wiedzy z ekologii, PWN, Warszawa 2006. 4. Wiąckowski S.: Ekologia ogólna. Wyd. BRANTA, Bydgoszcz 2008. 5. Wnuk Z.: Wybrane zagadnienia z ekologii i ochrony środowiska. Oficyna Wydawnicza PRz, Rzeszów 1997. [ Pobierz całość w formacie PDF ] |