Wąwóz lessowy w Sąsiadce, IISemestr, fizjografia, Geologia Geomorfologia Gleboznawstwo, 100 najciekawszych ...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
W¹wóz lessowy w S¹siadce Lokalizacja: województwo lubelskie powiat zamojski gmina Su³ów miejscowoœæ S¹siadka Rejon geograiczny: Wy¿yna Lubelsko-Lwowska Wy¿yna Lubelska Padó³ Zamojski 5624 Jednostka geologiczna: zapadlisko przedkarpackie 4632 4634 Znaczn¹ czêœæ obszaru Wy¿yny Lubelskiej buduj¹ po- krywy lessowe, które tworzy³y siê oko³o 125 - 70 tysiêcy lat temu w czasie ostatniego zlodowacenia. Less jest ska³¹ pochodzenia eolicznego o barwie przewa¿nie ¿ó³tej, z³o¿on¹ z bardzo drobnego (œrednicy 0,06-0,01 mm ) py³u kwarcowego (60-70%) i wêglanu wapnia (10-30%), niewarstwowan¹ i porowat¹ (porowatoœæ oko³o 60%). Lessy s¹ bardzo podatne na rozmywanie (np. przez wody opadowe), wskutek czego na obszarach ich wystêpowania rozwijaj¹ siê czêsto malownicze formy morfologiczne, jakimi s¹ w¹wozy lessowe. Proponowany jako obiekt turystyczny w¹wóz w S¹siadce jest jednym z wielu rozcinaj¹cych pokrywy lessowe w okoli- cach Szczebrzeszyna. Jest znan¹ od lat atrakcj¹ turystyczn¹ tego regionu. Wylot tego d³ugiego na oko³o 200 metrów w¹wozu znajduje siê w centrum wsi S¹siadka, w pó³nocnej czêœci tzw. Guza Szczebrzeszyñskiego. Wzgórze to zbu- dowane jest z margli wieku mastrychckiego, przykrytych miejscami p³atami gliny zwa³owej (plejstocen) na których zalegaj¹ osady lessowe, w których rozwiniêty jest wspomnia- ny w¹wóz. Dochodzi on ku pó³nocy do tarasu zalewowego doliny rzeki Por. Pokrywa lessowa, która osi¹ga tu kilkanaœcie metrów mi¹¿szoœci, ods³ania siê w zboczach w¹wozu. Jak wynika z przeprowadzonych badañ geologicznych, w w¹wozie wystêpuj¹ dwa poziomy lessów, przedzielone prawie dwumetrow¹ warstw¹ zawieraj¹c¹ kopalne gleby. Seria starsza, ods³aniaj¹ca siê w pocz¹tkowej (licz¹c od wylo- tu w¹wozu) czêœci, to osady lessowe solilukcyjne. W szaro¿ó³tych utworach o ró¿nej zawartoœci wêglanu wapnia stwierdzono obecnoœæ d³ugich soczewek i war- stewek materia³u pylastego i mu³kowego; czêsto zabu- rzonych (powyciskanych), ze strukturami sp³ywowymi. Na tych lessach zalegaj¹ lessy gliniaste, bezwapniste i przewa¿nie masywne, rdzawe w ró¿nych odcieniach. W tym poziomie mo¿na dostrzec s³abo widoczne w œcianie drobne kliny mrozowe. Powy¿ej opisanych warstw lessowych w œcianach w¹wozu widzimy drugi, nieco odmienny kompleks lesso- wy. Jest to less barwy s³omkowej, porowaty, masywny. W warstwie tej obecne s¹ du¿e iloœci pustych kanalików oraz skupieñ CaC0 3 w postaci powykrêcanych rurek (bêd¹cych pseudomorfozami po korzeniach) oraz kukie³ek lessowych, czyli ró¿nokszta³tnych konkrecji wêglanowych. Cechy strukturalne i teksturalne tego m³odszego lessu wskazuj¹ na jego wy³¹cznie subaeralne pochodzenie co jest typowe dla pokryw lessowych Wy¿yny Lubelskiej. Ods³oniêcia lessów w S¹siadce maj¹ istotne znaczenie dla badañ pokrywy lessowej Wy¿yny Lubelskiej. Maj¹ tak¿e znaczenie dydaktyczne pozwalaj¹ce obserwowaæ zmiennoœæ w osadach, jak i procesy zachodz¹ce w obrêbie pokryw lessowych. Najlepsze ods³oniêcia lessów w S¹siadce zlokalizowane s¹ w bezpoœrednim s¹siedztwie innej atrakcji tego miejsca. Jest ni¹ wczesnoœredniowieczne grodzisko, zlokalizowane na Guzie Szczebrzeszyñskim, którego zarys widoczny jest do dzi- siaj. Œciana ods³oniêcia w w¹wozie, nadbudowana jest wa³em grodziska, którego wysokoœæ szacuje siê na oko³o 4,5 m. Proponowany obiekt geoturystyczny znajduje siê przy pó³nocno-wschodniej granicy Szczebrzeszyñskiego Parku Krajobrazowego. Za³o¿ony zosta³ w 1991 roku, a jednym z jego priorytetowych zadañ jest ochrona wyj¹tkowych walorów krajobrazowych tego obszaru, m.in. w¹wozów lessowych. Œrednie zagêszczenie w¹wozów na terenie Parku wynosi 3 km/ na km 2 , zaœ maksymalne dochodzi do 9 km/ km 2 . Pó³nocne tereny Parku Krajobrazowego le¿¹ na obszarze tzw. Pado³u Zamojskiego. Tu w³aœnie zlokalizowany jest w¹wóz w S¹siadce. Padó³ Zamojski jest obni¿eniem denudacyjnym, wypreparowanym w ma³o odpornych marglach górnokre- dowych i kredzie pisz¹cej. W stosunku do otaczaj¹cych go wy¿yn dno jego znajduje siê oko³o 80 m ni¿ej. Przez Padó³ Zamojski przep³ywa w poprzek rzeka Wieprz, a zachodni¹ czêœci¹ pado³u p³ynie do niego rzeka Por, na której terasy zalewowe wyprowadza w¹wóz w S¹siadce. 3 1 2 58 S¹siadka The loess gorge in S¹siadka The loess gorge in S¹siadka is one of many gorges cutting loess accumulations in the Lublin Upland, in the vicinity of Szczebrzeszyn. The gorge is a tourist attraction well known since decades. It is 200 meters long and its entrance is lo- cated in the center of the S¹siadka village, in the northern part od the so-called “Szczebrzeszyn Swell” – a hill built of Maastrychtian marls locally covered by lenses of Pleistocene boulder clays and overlain by loess. The gorge extends northeard to the alluvial terrace of the Por River. The loess cover, dozen of meters thick, is exposed in the gorge walls. Two horizons were distinguished, separated by 2-meters-thick paleosol horizon. The lower loess horizon shows features typical of soliluction sediments whereas the upper one is a typical subaerial loess, widespread in the whole Lublin Upland. The best exposure in the gorge is located beneath the Early Medieval fortiication built at the top of the Szczebrz- eszyn Swell. The fortress wall, about 4.5 meters high, hangs just above the exposure. The proposed geotouristic site is located at the north- eastern border of the Szczebrzeszyn Landscape Park. The park was eatsblished in 1991 in order to protect exceptional scenic values of the area, including the loess gorges. The density of gorges in unusual: 3 km/km 2 in average but may reach even 9 km/km 2 . 1 2 3 Autor karty stanowiska dokumentacyjnego i fotograii: L. Jankowski (2005) Wybrana literatura: 67, 68, 69, 70, 71, 74, 165, 178, 276, 277, 283, 284 59 [ Pobierz całość w formacie PDF ] |